📌 اپیزود پنجم پادکست عدالت (کدام کار درست است) و اپیزود 63 پادکست های روانشناسی و فلسفی رادیو بینا

1401-10-17 238 نفر

دسته بندی: پادکست روانشناسی > عدالت

اپیزود پنجم پادکست عدالت (کدام کار درست است) و اپیزود 63 پادکست های روانشناسی و فلسفی رادیو بینا

برای خواندن همه پادکست های عدالت کلیک کنید.

برای خواندن همه  پادکست های روانشناسی کلیک کنید.

اپیزود پنجم عدالت: اخلاق وظیفه ماست؛ اگر کیف پولی پیدا کنید آن را پس می دهید؟ کدام کار درست است؟

در اپیزود قبلی سوالاتی را مطرح کردیم و از شما خواستیم که ابتدا به صورت مستقل فکر کنید و پاسخ خودتان را ارائه دهید. ما در مورد آزادی و اختیار انسان صحبت کردیم و از شما سوال شد که آیا اراده آزاد و مالک بودن انسان نسبت به مال و جان خودش می‌تواند به معنای این باشد که بخواهد با اختیار خویش خودکشی کند؟ 

یا در بازار آزاد هر شخصی بدون توجه به مصالح و منفعت مردم، قیمت‌ها را در بحران‌ها بالا ببرد، یا برای مثال حق داشته باشد هرطور دوست دارد با فرزندش برخورد کند؛ چون بچه از خون خودش است؟ آیا آزادی به این معناست؟ 

اینجاست که متوجه شدیم مفهوم آزادی بدون در نظر گرفتن  اخلاق ، نتیجه خوبی به دنبال نخواهد داشت. ما در اپیزودهای قبل گفتیم که عدالت به معنای در نظر گرفتن سود و منفعت اکثریت نیست؛ چون ممکن است اکثریت خواهان چیزی باشند که به نفع اقلیت نباشد. 

مثلا اگر ۹۰ درصد جامعه گیاه‌خوار باشند، آیا باید به خاطر این ۹۰ درصد خوردن گوشت را ممنوع کرد؟ یا در مثال قایق نجات که گفته شد آیا مصلحت ۳ نفر باید باعث شود که آن کارگر نوجوان کشته و خورده شود؟؛

پس می‌بینیم که ما باید به اصول اخلاقی متعهد باشیم و در چارچوب اخلاق، قوانین وضع شود و تنها به این صورت است که عدالت و به دنبال آن آزادی می‌تواند تعریفی درست در یک جامعه داشته باشد.

چه چیزی اخلاق نیست و کدام کار درست است

اما اصول اخلاقی چیست؟ این اصول  قطعا به این معنا نیست که اگر میل اکثریت افراد بر روی موضوعی خاص باشد، به نفع اکثریت قانون‌گذاری کنیم. به عبارت دیگر اگر عده‌ زیادی از افراد خواسته‌ای واحد و مشترک داشته باشند، آیا عدالت یعنی پیروی از آن خواسته و میل؟ حتی اگر آن خواسته، خواسته‌ای غیر منطقی باشد؟ قطعا خیر! برای درک بهتر این موضوع تحلیلی بر روی نظریات کانت، فیلسوف شهیر آلمانی خواهیم داشت تا ببینیم اخلاق چه تعریفی دارد.

از نظر کانت، این موضوع که انجام کاری باعث خوشحالی تعداد زیادی از افراد شود، به معنی درست بودن آن کار نیست. در واقع اگر اکثریت یک جامعه موافق قانونی باشند و این قانون باعث خوشحالی و رفاه‌شان شود، دلیل نمی‌شود که بگوییم عدالت برقرار شده یا قانون در حال درست عمل کردن است.

به عقیده کانت اخلاق چیزی نیست که بتوان با میل و خواسته و هوس مردم آن را سنجید. چرا که خواسته مردم تغییر می‌کند و امری موقتی است. مردم، یک زمانی میل به چیزی خاص دارند و زمانی  دیگر تمایلی به آن نشان نمی‌دهند؛ پس میل و خواسته مردم معیاری برای اخلاق و یا کار درست نیست.

تعریف اخلاق  از نظر کانت

قبل از اینکه بخواهیم عدالت را برقرار کنیم، لازم است بدانیم کار خوب چیست. از نظر کانت خوشحالی مردم نمی‌تواند معیار کار خوب باشد؛ چرا که اگر ما بخواهیم نظر و خواسته و خوشحالی اکثریت افراد را مبنای اخلاق قرار دهیم، از ارزش و شأن اصول اخلاقی کم کرده‌ایم.

از همه مهمتر اینکه اگر ما بخواهیم خوشحالی مردم را هرچند غلط باشد، مبنای اخلاقیات در نظر بگیریم، دیگر نمی‌توانیم تشخیص دهیم که چه چیزی درست است و چه چیزی غلط.

رابطه آزادی و اخلاق 

برای فهم بهتر فلسفه اخلاق کانت، بهتر است اول ببینیم از نظر او آزادی به چه معناست. از نظر خیلی از ما آزادی  یعنی نبود مانعی بر سر خواسته‌ها و اهداف‌مان و  راحت رسیدن به چیزهایی که می‌خواهیم به آن‌ها برسیم، اما کانت نظر دیگری دارد.

از نظر کانت وقتی ما مثل حیوانات فقط به دنبال غریزه و پرهیز از درد هستیم، این کار ما آزادانه نیست؛ چرا که تا زمانی که براساس امیالمان خواهان خواسته‌ای هستیم، یعنی بندگی و اسارت در برابر آن خواسته‌ها. 

من این کار را انجام می‌دهم تا غذا تهیه کنم، تا سرپناه داشته باشم، تا عزت نفسم بالا برود، و صدها دلیل دیگر؛ پس اگر من به دنبال راهی برای برطرف کردن گرسنگی و تشنگی خودم هستم و از آن‌جا که این کار بر اساس میل و نیاز من است، پس آزاد نیستم. 

مثلا تصور کنید به شما دو شغل پیشنهاد می‌شود، و شما یکی از این دو شغل را باید انتخاب کنید. آیا شما آزادانه این کار را کرده‌اید؟ مشخصا خیر! چون شما دو گزینه بیشتر نداشتید و مجبور شدید از بین این ۲  یکی را انتخاب کنید.  در واقع من بین این ۲ انتخاب، یکی را به دیگری ترجیح داده‌ام.

از نظر کانت شکل‌گیری رفتارهای ما چه به خاطر ژنتیک و چه جامعه آن را به ما دیکته کرده باشد، آزادانه نیست. رفتار آزادانه یعنی عملی که کاملا با اختیار شخص انجام شود، طبق قانونی که خود آن را وضع کرده‌ام باشد و براساس طبیعت من یا سیاست‌های یک جامعه نباشهد.

آیا آزادانه عمل می ‌کنیم؟

همه ما در طول زندگی‌مان اهدافی داریم که ادعا می‌کنیم خودمان آزادانه آن را انتخاب کرده‌ایم، اما بیایید یکی از این اهداف را به صورت فرضی نام ببریم.من از شما می‌پرسم که چرا می‌خواهید رابطه‌‌ات با همسر یا پارتنرت بهتر شود؟

شما در جواب می‌گویید چون که داشتن رابطه خوب به من آرامش می‌دهد، احساس امنیت می‌کنم، دلم می‌خواهد بچه‌های خوبی داشته باشم تا در زمان پیری از من مراقبت کنند. می‌خواهم رابطه‌ام بهتر شود؛ چون وقتی کسی با من خوب رفتار می‌کند عزت نفسم بیشتر می‌شود، احساس لایق بودن می‌کنم، احساس می‌کنم زنده هستم و وجود دارد

بنابراین دلیل خواستن رابطه خوب، به خاطر مجموعه‌ای از دلایل است. حال از شما می‌پرسم چرا با همسر یا پارتنر خود خوب رفتار می‌کنید؟ چرا بیشتر از چیزی که به شما عرضه شده، فداکاری می‌کنید؟ شما باز هم جواب می‌دهید:

تا اینطوری رابطه‌ام را نگه دارم، تا به او نشان دهم چقدر خوب هستم، تا تایید همسر و پارتنرم را بگیرم و وقتی تایید بگیرم، عزت نفس و آرامشم بر می‌گردد. 

حالا فرض کنید یکی به شما بگوید در قبال خوبی و فداکاریتان قرار نیست طرف مقابل کاری کند. اصلا فکر کنید  پیشگویی که خوب هم آینده را پیش‌بینی می‌کند به شما بگوید: شما تا اخر عمرت هرچقدر هم به این آدم خوبی کنید، تاثیری به حالتان ندارد. 

سوال کلیدی این‌جا مطرح می‌شود. آیا شما کار خوب را صرفا فقط برای خروجی و نتیجه آن انجام داده‌اید یا هدف و خواسته‌ای از انجام آن دارید؟ اینجاست که بحث انگیزه وسط آمده و ما بهتر می‌توانیم مفهوم اخلاق را از نظر کانت درک کنیم. 

رابطه انگیزه و اخلاق

وقتی کاری را بدون توجه به عاملی بیرونی و منفعت آن انجام دهید، این یعنی کار خوب! یعنی انگیزه‌ای که عامل خارجی نداشته باشد. وقتی برای انسان‌ها احترام قائل شوید و این کار را به خاطر کرامت یک انسان انجام دهید نه به خاطر منافعی که دارد، این‌جا اخلاق خودش را نشان می‌دهد.

از نظر کانت، عملی اخلاقی است که دارای انگیزه‌ای خوب، آزادانه و با اختیار کامل انجام شود، نه اینکه برای رسیدن به یک هدف باشد.

برای روشن شدن موضوع مثالی مطرح می‌کنیم. فرض کنید شما در خیابان  یک کیف پول پیدا می‌کنید و آن را باز می‌کنید. درون کیف مبلغ زیادی پول است. نگاهی به اطرافتان می‌اندازید. خیلی وسوسه می‌شوید و با خودتان فکر می‌کنید که خب این کیف وسط خیابان است و اگر شما آن را بردارید هیچکس متوجه نخواهد شد. 

اما در همین حین، متوجه می‌شوید که کسی در حال تماشای شماست. کیف را بر می‌دارید و تصمیم می‌گیرید به صاحبش برگردانید. از نظر فلسفه اخلاق کان؛ اگر شما به خاطر ترس انتقاد و بی اعتباری کیف را برگردانده باشید، عملی اخلاقی انجام نداده‌اید، چون پشت این کار انگیزه خوبی قرار ندارد. 

اما اگر به خاطر وظیفه انسانی کیف را به صاحبش برگردانید، اینجا کاری اخلاقی انجام داده‌اید. مخصوصا اگر دنبال پاداش هم نباشید.

حرف آخر

اگر ما وظیفه را جایگزین منفعت شخصی کنیم،  تبدیل به انسان‌هایی صادق می‌شویم. صداقت مهمترین اصلی است که چه در یک کشور و چه در کانون خانواده باید مورد توجه قرار بگیرد. از  طریق آن می‌شود اخلاق و به دنبال آن عدالت را ایجاد کرد. 

در یک کشور، دولتمردان باید وظایف خودشان را به درستی انجام دهند؛ چرا که مسئولیت بزرگی را برعهده گرفته‌اند و در قبال تک تک افرادی که روزی آن‌ها را نماینده خودشان کرده‌اند، مسئول هستند.

وقتی کسی به حکم انسانیت برای شما ارزش قائل است، وظیفه‌اش را به درستی انجام می‌دهد، نه اینکه فقط از روی عادت به شما بگوید: من انجام وظیفه می‌کنم. نه! انجام وظیفه یعنی حتی اگر منافع شما هم به خطر بیفتد، شما کار درست را انجام بدهید و این یعنی انسانیت؛ چیزی که باعث تفاوت ما از حیوانات می‌شود!

برای اینکه این مبحث را برایتان کاربردی‌تر کنیم، دوست داریم مفهوم اصول اخلاقی را با توجه به نظریات کانت در کانون خانواده تحلیل کنیم. 

در اپیزود بعدی به مفهوم اخلاق و عدالت در یک رابطه می‌پردازیم تا بتوانیم این نظریات را به صورت کاربردی در زندگی واقعی هم پیاده کنیم.

ممنون که با من همراه بودید.

اصول اخلاقی قطعا به این معنا نیست که اگر خواسته میل اکثریت افراد بر روی موضوعی خاص باشه، به نفع اکثریت قانون گذاری کنیم. به عبارت دیگه اگر عده‌ی زیادی خواسته ای واحد و مشترک داشته باشن، آیا عدالت یعنی پیروی از اون خواسته و میل؟ حتی اگر خواسته ای غیر منطقی باشه؟ قطعا نه! برای درک این موضوع در اپیزود پنج عدالت، تحلیلی بر روی نظریات کانت، فیلسوف آلمانی  انجام دادیم، تا ببینیم اصول اخلاقی چه تعریفی داره.

همراهان عزیز رادیو بینا

انجمن بیا درد دل کن رادیو بینا همیشه و در هر شرایطی مشتاقانه منتظر دریافت سوالات شماست و کارشناسان رادیو بینا صبورانه پاسخگوی سؤالات شما خواهند بود.

psychology_.plus2@

psychology_.plus@

psychologyplusmagazine@

radiobina@

منتظر نظرات پرمهرتون هستیم.

هیچ کدام از محتواهای درج شده در رادیو بینا جنبه درمانی و تراپی نداشته و تنها تلنگری برای شماست که با واکاوي مشکلات خود، نسبت به درمان ریشه ای آن از یک مشاور و روان درمانگر کمک بگیرید.

📌به انجمن رادیو بینا سر زدی؟ 

وارد وبسایت که میشی پیام ثبت نام در انجمن برات میاد و میتونی بعد ثبت نام از بخش ویرایش مشخصات ، اسمت را مستعار انتخاب کنی، ایمیلی که باهاش وارد میشی برای کسی به نمایش درنمیاد و اطلاعاتت پیش ما محفوظه. 

✅ از این به بعد میتونی هر درد دلی که داری توی انجمن برامون بنویسی.  

لینک ورود به انجمن درد دل

آموزش ثبت نام در انجمن  

رادیو بینا در زیلینک

کانال تلگرام رادیوبینا

 ما در رادیو بینا مشکلات را تراپی نمیکنیم بلکه به شما سرنخ‌هایی برای ریشه یابی مشکلات‌تان خواهیم داد.