خلاصه کتاب والدین سمی اثر سوزان فوروارد [رایگان]

همیشه به ما گفتن امن‌ترین آغوشی که در دنیا وجود داره، آغوش خانواده ست، و هیچ کسی در دنیا مثل مادر و پدر نمیتونن محبت بی چشمداشت، به ما داشته باشن. همیشه شنیدیم که احترام مادر و پدر را باید نگه داشت یا توی فرهنگ سنتی ما ایرونی ها یک جمله هست که میگه آهِ پدر و مادر گیراست. همه اینها درست! اما در کنار این جملات و ضرب‌المثل‌ها یک حقیقت دردناکی هم وجود داره و اون اینه که اگر پایه‌های آموزش و تربیت در کودکی درست پایه‌ریزی نشه، ما در بزرگسالی دچار تنش‌ها و چالش‌هایی میشیم که تا پایان عمرمون ادامه داره. یک تربیت نادرست میتونه منجر به انتخاب‌های اشتباه ما در زندگی بشه، انتخاب همسر نامناسب، انتخاب شغل ناکارآمد یا انتخاب سبک زندگی‌ای که سرشار از  اضطراب و تنش برامون هست. به همین دلیل من در دوره تله های زندگی که در سال جدید براتون آماده کردم، تأکید زیادی کردم که برای حل هر چالشی ابتدا باید تله های زندگیتونو شناسایی کنید و بعد سراغ حل مشکلاتی برید که در ارتباط با همسر، پارتنر و شغلتون دارید. خانمی برام در انجمن رادیو بینا نوشته بود که پدرش در کودکی اون و خواهر و برادرهاش را تنبیه فیزیکی میکرده، این خانم ازدواج کردن اما در زندگی زناشویی هم با کسی  هستن که همون رفتار را با ایشون دارن، دوستان! من نمیخوام بگم که همه مشکلاتی که در حال حاضر داریم به صورت صد در صد به کودکی برمیگرده، اما میتونم بگم ۸۰ درصد مشکلاتی که در نحوه تصمیم گیری ها و واکنش‌هامون نسبت به دیگران داریم، ریشه در آموزه‌های کودکی ما داره.  ما در کودکی پناهگاه امنی غیر از خانواده مون نداریم، جدا از این ، خانواده اولین منبعی هست که به ما باورها و عقایدی را دیکته میکنه، این باورها در کودکی در ما ریشه میگیرن و پایه های تفکر مارو در بزرگسالی تشکیل میدن. اما آگاهی زمانی رخ میده که ابتدا متوجه این الگوهای غلط بشیم و بعدش با باورها و دیدگاه‌های درست و کارآمد جایگزینش کنیم.

کتاب والدین سمی که قبلا بارها در پیجم بهتون معرفی کرده بودم، یکی از کتاب های خوبیه که به شما در اصلاح این باورهای غلط و آسیب‌های دوران کودکیتون کمک میکنه. آیا می دانید انعطاف پذیری عصبی یا نوروپلاستیسیتی چیست؟

سوزان فورد، نویسنده کتاب والدین سمی، در طول ۱۸ سالی که در زمینه روان درمانی فعالیت داشتن، با بیماران متعددی مواجه میشن که مشکلات زیادی در کودکی داشتن و اون مشکلات باعث آسیب‌های زیادی در دوران بزرگسالی این افراد شده بود.

البته خانواده هایی هستن که در کودکی فرزندانشون را به بهترین صورت تربیت میکنن و عشق، احترام و استقلال را مثل یک بذر در ذهن و جسم فرزندانشون میکارن اما برعکس خانواده هایی هم هستن که از روی ناآگاهی در فرزندانشون ایجاد ترس، احساس گناه و ناتوانی میکنن. علت اینکه سوزان فورد اسم کتابش را والدین سمی گذاشته به این خاطرِ که تربیت نادرست مثل سمی میمونه که وارد بدن و ذهن کودک میشه و این سم به تدریج به همه بخش های زندگی یک کودک نفوذ میکنه و درنهایت فلجش میکنه.

شاید بتونیم بگیم ما نقشی در انتخاب خانواده‌مون نداشتیم، ما بچه های بیگناهی بودیم که اینطوری به خاطر تربیت نادرست مادر و پدرمون و یا حتی باورهایی که توسط سیستم آموزشی در ما القاء شده ، تبدیل به بزرگسالانی شدیم که پر از چالش و درد هستیم. همه اینها درسته و باهاش موافقم اما الان چطور؟ ما دیگه اون بچه‌های متکی و وابسته نیستیم و میتونیم کنترل سرنوشتمون را به عهده بگیریم البته اگه دنبال ریشه مشکلاتمون باشیم.

سوزان فورد والدین سمی رو به چند دسته تقسیم میکنه، به این دسته بندی ها دقت کنید و ببینید والدین شما در چه دسته بندی قرار میگیرن و چطور با شناسایی ریشه مشکل، اصلاح و درمانش کنید.  یا اگه خودتون صاحب فرزندی هستید با شناخت این دسته‌بندی ها ، میتونید در رفتارتون تجدید نظر کنید.  اولین دسته، والدین خداگونه هستن. همونطور که از اسمش هم مشخصه، این نوع والدین احساس میکنن که کاملا بی نقص هستن و هر رفتاری که انجام میدن را به شدت باور دارن، حتی اگه اشتباهی هم مرتکب بشن، هرگز به اعتراف نمیکنن. به همین دلیل در بچه ها این باور شکل میگیره که مادر و پدر من خیلی کامل هستن و این منم که با رفتارهام دارم تبدیل به یک بچه ی بد میشم یا بچه ها اینطور فکر میکنن که مادر پدرشون خیلی قوی هستن و فقط اونها هستن که اینقدر ضعیف هستن و مدام باید سرزنش بشن. والدین خداگونه با فرزندانشون عادلانه رفتار نمیکنن و لزومی هم نمیبینن که خیلی باهاشون مهربون باشن. چون بچه ها اینطور تصور میکنن که والدینشون بی نقص هستن و هرچی اونها میگن درسته، درنتیجه هرگز فکر نمیکنن که ممکنه مادر و پدرشون اشتباه کنن. حتی رفتارهای منفی مادر و پدر هم به تدریج فراموش میشه و بچه در ذهن خودش دلایل و توجیحاتی میاره که رفتار بد پدر و مادرش را توجیه کنه. اما این بخش های فراموش شده فقط سرکوب میشن و در بزرگسالی بچه ها را دچار مشکل میکنه. ممکنه این نوع بچه ها در رابطه با شریک زندگیشون هم نتونن جنبه های منفی پارتنر یا همسرشون را ببینن چون چنین الگویی در ذهنشون شکل گرفته.

 دسته دوم والدین بی توجه هستن.  این دسته از والدین نه میتونن نیازهای فرزندانشون را تامین کنن و از همه بدتر از بچه ها میخوان که نیازهای اونها را برآورده کنن. به عبارتی ساده، بچه ها توی سنینی که نیاز به مراقبت دارن، این نیازشون برطرف نمیشه و درنتیجه شخصیتشون اونطور که باید شکل نمیگیره. توی زبان محاوره ممکنه از خیلی ها شنیده باشید که بهتون بگن: من هیچ وقت بچگی نکردم.

دسته سوم والدین کنترل‌گر هستن. بچه هایی که بیش از حد توسط مادر و پدرشون کنترل میشن و مدام در معرض باید و نبایدها هستن، در زندگیشون با احساس ناتوانی و حتی کمبود عزت نفس مواجه میشن. هر تصمیمی که بخوان بگیرن باید با مادر و و پدرشون مشورت کنن. متاسفانه ما مردان و زنان بزرگسال زیادی را میبینیم که دچار این آسیب هستن، یعنی حتی بعد از تشکیل زندگی مشترک هم مدام منتظر توصیه های والدینشون هستن. جالب اینجاست اگر این بچه ها توی بزرگسالی بخوان کار مستقلی را انجام بدن، والدینشون حتی از اونها خُرده میگیرن و در بچه هاشون احساس عذاب وجدان ایجاد میکنن. یکی از ابزارهایی که والدین کنترل گر استفاده میکنن، پوله؛ یعنی از طریق مالی سعی میکنن بچه  ها را وابسته به خودشون نگه دارن. در مقابلِ والدین کنترل گری که در ازدواج بچه ها دخالت میکنن، فرزندان دو دسته میشن، یک عده تسلیم میشن یعنی هر خواسته ای که والدین داشته باشن، اطاعت میکنن و یک عده دیگه  دور ازدواج را یک خط قرمز میکشن تا به این دخالت ها پایان بدن اما این انتخاب هم نمیتونه اونها را از دخالت خانواده شون نجات بده.

دسته دیگه از والدین سمی، خانواده هایی هستن که پدر یا مادر یا هردو، به مواد مخدر یا الکل اعتیاد دارن. نکته تاسف بار اینجاست، اغلب بچه هایی که در چنین خانواده هایی رشد میکنن، در بزرگسالی ناخواسته وارد رابطه هایی میشن که شریک زندگیشون به این مشکل دچار شده.  این بچه ها تحمل خیلی بالایی دارن ودلیلش اینه که با سخت‌ترین شرایط بزرگ شدن و چون روی خوش زندگی را ندیدن، درنتیجه تحمل درد و رنج یک اتفاق عادی براشون هست. اما بااینحال امید دارن که روزی بتونن شرایط را تغییر بدن و همه چیز به روال طبیعی خودش برگرده. درواقع با این امید، زیر بار تحمل فشارهایی میرن که بسیار طاقت فرساست.

این دسته بندی هایی که براتون نام بردم، از رایج ترین انواع برخورد والدین سمی با فرزندان هست که به صورت کلی براتون نام بردم. اما در بخش دوم این اپیزود میخوام در مورد رفتار نامناسبی صحبت کنم که متاسفانه حتی در بین نسل امروز ِ والدین هم دیده میشه و دوست دارم اهمیت این موضوع را براتون گوشزد کنم.

شاید شمایی که شنونده این اپیزود هستید، با خودتون بگید که والدین من جزو هیچ کدوم از این دسته‌بندی‌ها نبودن و یا خود من هم به عنوان والدین توی این دسته‌بندی‌ها قرار نمیگیرم. اما گاهی اوقات والدین در اوج عشق و محبتی که به بچه ها میدن، رفتارهایی انجام میدن که خیلی آسیب‌زاست. این رفتارها در دسته آزارهای زبانی قرار میگیرن. والدینی که بچه هاشون را با کلمات تحقیر میکنن، برای مثال طرز لباس پوشیدن، حرف زدن یا نمراتی که در مدرسه کسب میکنن را با زبان شوخی به تمسخر میگیرن، آسیب زیادی به فرزندانشون میزنن. ممکنه به بچه ها بگن که ما باهات شوخی کردیم اما شوخی هایی که بار معنایی تحقیر داشته باشه، خیلی خوب توسط بچه ها تشخیص داده میشه؛ نباید هوش بچه‌ها را دست کم گرفت.

شما هم مروری به خاطرات کودکیتون داشته باشید و ببینید آیا در معرض آزارهای زبانی واقع شدید؟ آیا بهتون حتی با زبان شوخی گفتن که احمق هستید و حس کودن بودن را در شما ایجاد کرده باشن؟ آیا با زبان نیش و کنایه شمارو با بچه های دیگه  مثلا بچه های اقوام و یا دوستان، مقایسه کردن؟ آیا شده طرز صحبت شمارو به باد انتقاد گرفته باشن؟ مرور این خاطرات بهتون کمک میکنه  که طرز فکری که راجع به الان خودتون دارید را به چالش بکشید. اگه احساس میکنید زیبا نیستید، احساس ناکفایتی میکنید و فکر میکنید دیگران از شما بهتر هستن، اینها تحت تأثیر آزارهای زبانیه که باید بهش توجه کنید تا بلکه بتونید روند تغییر و درمان را آغاز کنید.

جدا از آزارهای زبانی، آزارهای جسمی هم یکی از رفتارهای مخربی هست که والدین مرتکبش میشن و امیدوارم شما قربانی چنین رفتاری نشده باشید. تحقیقات نشون میده که   تنبیه بدنی  شاید بتونه بعضی رفتارهای اشتباه فرزندان را به صورت موقتی متوقف کنه اما در بچه ها باعث ایجاد احساس خشم شدید، فکر به انتقام، و تنفر از خود میشه. حتی اگر یکی از افراد خانواده مثلا پدر، بچه ها را تنبیه کنه و مادر خانواده سکوت کنه ، باز هم بچه ها وقتی در بزرگسالی خاطراتشون را مرور میکنن، هم مادر و هم پدر را گناهکار میدونن.

خب! تا اینجا من به صورت مختصر در مورد انواع رفتارهای آزاردهنده والدین سمی باهاتون صحبت کردم و تاکید کردم که بهتره این الگوها را شناسایی کنید تا بهتر بتونید آسیب‌هاتون را درمان کنید. حالا این سؤال پیش میاد که اگر والدین ما به صورت نااگاهانه یا آگاهانه چنین آسیب هایی را در ما ایجاد کردن، حالا در شرایط فعلی ما باید چه اقدامی انجام بدیم و چطور زندگیمون را از والدین سمی پس بگیریم. در اپیزود بعدی من راهکارهایی را از زبان نویسنده کتاب والدین سمی براتون میگم که بسیار مؤثر هست. حتما اپیزود بعدی را دنبال کنید.

ممنون که با ما همراه بودید.