تکرار باعث می‌شود عجیب‌ترین ادعاها هم درست‌تر به نظر برسند

تکرار باعث می‌شود عجیب‌ترین ادعاها هم درست‌تر به نظر برسند ، گسترش اطلاعات غلط در طول سال‌های اخیر خطرات بزرگی ایجاد کرده، و تاکنون ثابت شده است کنترل این اطلاعات به شدت مشکل است. تحقیقات روان شناختی بسیاری از عواملی که موجب باورپذیری اطلاعات غلط می‌شوند را آشکار کرده است. اما هنوز راه زیادی تا رسیدن به درک کاملی از این مسئله در پیش داریم. یافته‌های جدید همچنان عوامل بیشتری را معرفی می‌کنند که در این مسئله نقش دارند. یکی از این مسائل می تواند تکرار باشد که در این مقاله کوتاه به بررسی آن می پردازیم.

یک نمونه از این عوامل «اثر حقیقت برآمده از تکرار (Truth-by-Repetition effect)» است، که با نام‌های دیگری مثل «اثر حقیقت واهی» یا «اثر اعتبار» هم شناخته می‌شود. این اثر نوعی سوگیری شناختی است که به موجب آن، هرچه یک عبارت بیشتر تکرار شود، درست‌تر به نظر می‌رسد. یک نظریه مهم که این اتفاق را توضیح می‌دهد بر نقش «روانی پردازش» اطلاعات تأکید می‌کند؛ تکرار ذاتاً باعث می‌شود که اطلاعات از نظر شناختی راحت‌تر پردازش شوند، و این آسانی به‌اشتباه به عنوان نشانه درست بودن اطلاعات تعبیر می‌شود.

تا همین چند وقت پیش، تصور می‌کردیم این پدیده به اطلاعاتی محدود می‌شود که درست بودن آن قابل تصور باشد. اما نتایج تحقیقات جدید حاکی از این است که تأثیر تکرار بسیار گسترده‌تر بوده، و باعث می‌شود حتی ادعاهای عجیب و غریب هم درست‌تر به نظر برسند.

در گذشته، یک تحقیق در این زمینه نشان داده بود که یک بار تکرار عبارت‌هایی بی‌معنی مانند «زمین یک مربع کامل است» بر میزان درستی درک‌شده آنها تأثیر نمی‌گذارد. اما شاید علت آن این بوده باشد که روش‌های آن تحقیق برای تشخیص یک تأثیر کوچک به اندازه کافی حساس نبود.

دوریس لاکاسانی (Doris Lacassagne) و همکاران از دانشگاه کاتولیک لووَن در بلژیک این مسئله را بررسی کردند. در مقایسه با مطالعات پیشین، این محققان عبارت‌های غلط را به دفعات بیشتری برای شرکت‌کنندگان تکرار کردند، و بازه امتیازدهی نسبتاً بزرگ‌تری در اختیار آنها قرار دادند. مطالعه اخیر آنها بر روی 232 شرکت‌کننده انگلیسی‌زبان امریکایی و به صورت آنلاین انجام شد.

در اولین مرحله آزمایش، 8 عبارت بسیار غیرقابل‌قبول به شرکت‌کنندگان نشان داده شد. این عبارت‌ها شامل ادعاهایی باورنکردنی بود، مانند «فیل‌ها از مورچه‌ها سبک‌تر هستند» یا «سیگار کشیدن برای ریه‌های‌تان خوب است»؛ و همچنین ادعاهایی شاید قابل‌قبول‌تر (حداقل برای جامعه امریکا)، مثل «راگبی ورزش مربوط به ویمبلدون است».

شرکت‌کنندگان باید بر اساس درک خودشان به درست یا غلط بودن جمله‌ها امتیازی بین 50- (کاملاً غلط) تا 50+ (کاملاً درست) می‌دادند. به آنها گفته شده بود که شاید لازم باشد در طول آزمایش به یک جمله واحد چند بار امتیاز دهند. جمله‌ها به صورت تصادفی نمایش داده می‌شد، و هر جمله در مجموع پنج بار تکرار می‌شد.

بلافاصله بعد از این مرحله، 16 جمله غیرقابل‌قبول به افراد نشان داده شد. نیمی از جمله‌ها جدید و نیم دیگر همان 8 جمله مرحله قبل بود. شرکت‌کنندگان به همان شیوه مرحله قبل، به جمله‌ها امتیاز دادند.

بررسی پاسخ‌ها نشان داد که تکرار بر درک شرکت‌کنندگان از درستی عبارت‌ها تأثیر می‌گذاشت. با این که همه امتیازها به‌خوبی در محدوده منفی (همان غلط) قرار داشت، عبارت‌هایی که زیاد تکرارشده بودند (8 عبارت مرحله اول آزمایش) در مقایسه با عبارت‌های جدید، امتیاز منفی کمتری گرفتند.

الگوهایی دیگری هم در امتیازدهی شرکت‌کنندگان مشاهده شد: اثر تکرار بر درک 53 درصد از افراد از درستی جمله‌ها در جهت مثبت بود؛ هر چه جمله‌ها بیشتر تکرار می‌شد، امتیاز منفی افراد به محدوده مثبت نزدیک‌تر می‌شد. تکرار بر 19 درصد از شرکت‌کنندگان هیچ تأثیری نگذاشت، اما 28 درصد باقی‌مانده از تکرار تأثیری منفی دریافت کردند. در این گروه آخر، تکرار باعث شد که جمله‌ها حتی غیرقابل‌قبول‌تر به نظر برسند. بنابراین، واکنش افراد به اثر حقیقت برآمده از تکرار می‌تواند متفاوت باشد.

این نتایج ثابت می‌کند که چند بار تکرار می‌تواند بر درستی درک‌شده عبارت‌های باورنکردنی تأثیر بگذارد. وقتی روانی پردازش از طریق تکرار افزایش پیدا می‌کند، ممکن است عبارت‌های عجیب و بی‌معنی هم درست‌تر به نظر برسند.

اما چرا برخی از شرکت‌کنندگان بعد از تکرار اطلاعات غلط، در مورد نادرست بودن آنها اطمینان بیشتری پیدا می‌کنند؟ بررسی‌های بیشتر در این مورد می‌تواند روشن کند که افراد مختلف روانی پردازش اطلاعات را چطور تعبیر می‌کنند. چون دراین تحقیق فاصله بین تکرارها کم بود، درک افراد از درستی عبارت‌ها تغییر نسبتاً کمی نداشت. اگر تأثیر تکرار را در بازه‌های زمانی بزرگ‌تر مانند چند روز یا چند هفته بررسی کنیم، تأثیر این سوگیری روان‌شناختی را در زندگی روزمره خودمان بهتر درک خواهیم کرد.

در دورانی که اخبار به صورت شبانه‌روزی در حال تکرار است، بررسی اثر تکرار بر حقیقت کمک می‌کند تا بهفمیم چرا هر چه می‌گذرد، مردم ادعاهای عجیب‌وغریب‌تری را باور می‌کنند. امیدواریم این یافته‌ها قدمی کوچک برای جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست باشد. این مقاله در مجموعه رادیو بینا تهیه و ترجمه شده است.