تئوری توطئه نامیدن یک ایده چه تأثیری بر اعتبار آن می‌گذارد ؟

1401-4-28 418 نفر

زمان مطالعه: 2 دقیقه

دسته بندی: خودشناسی

تئوری توطئه نامیدن یک ایده چه تأثیری بر اعتبار آن می‌گذارد ؟ 

منظور از تئوری توطئه یا نظریه توطئه این است که اتفاقاتی ناگواری که در اطراف ما می‌افتد نتیجه نقشه‌های پنهانی افرادی قدرتمند است که از نظرها پنهان هستند. جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم سیاسی توضیح داده‌اند که اصطلاح «نظریه توطئه» بار معنایی منفی دارد، و افراد ممکن است از این اصطلاح برای بی‌اعتبار کردن نظراتی استفاده کنند که فکر می‌کنند پذیرفتی نیست. با این وجود، اگر این اصطلاح بار معنایی منفی داشته باشد، انتظار می‌رود که افراد میزان باورپذیری عبارت‌هایی که با عنوان نظریه توطئه برچسب‌گذاری می‌شوند را کمتر بدانند. اما مطالعات روان‌شناسی در یافتن این تأثیر موفق نبوده است.

یک تحقیق جدید به بررسی روان‌شناختی برچسب‌گذاری ایده‌ها با عنوان نظریه توطئه می‌پردازد. در ادامه، در مورد یافته‌های این تحقیق، که در مجله بریتانیایی روان‌شناسی منتشر شده است، صحبت می‌کنیم.

یک فرضیه جدید در مورد نظریه توطئه

نویسنده تحقیق کارِن اِم. داگلاس (Karen M. Douglas) و تیم تحقیقاتی‌اش برای بررسی یک فرضیه متفاوت در مورد نظریه توطئه چهار مطالعه انجام دادند. آنها این فرضیه را مطرح کردند که برچسب «نظریه توطئه» باعث نمی‌شود اعتبار یک ایده در نظر افراد کمتر بشود، بلکه عدم اعتبار یک ایده باعث می‌شود که افراد آن را به عنوان نظریه توطئه برچسب‌گذاری کنند.

داگلاس، که استاد روان‌شناسی اجتماعی در دانشگاه کِنت واقع در بریتانیا است، می‌گوید: «مردم از اصطلاح نظریه توطئه زیاد استفاده می‌کنند، اما ما دقیقاً نمی‌دانیم که افراد در مورد این اصطلاح چطور فکر می‌کنند و چرا و چه وقت از آن استفاده می‌کنند. محققان ادعا می‌کنند که این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که افراد می‌خواهند ایده‌های دیگران را بی‌اعتبار کنند، اما تحقیق ما نشان می‌دهد که نظریه توطئه نامیدن عبارت‌ها در واقع باور افراد به آن عبارت‌ها را کمتر نمی‌کند. ما می‌خواستیم این مسئله را عمیق‌تر بررسی کنیم تا بفهمیم چه زمانی و به چه علتی افراد اصطلاح نظریه توطئه را به کار می‌برند.»

بررسی تأثیر برچسب نظریه توطئه

در مطالعه اول، داگلاس و همکارانش از 170 بزرگسال اهل ایالات متحده خواستند تعدادی ادعا را بخوانند که با یکی از دو عنوان «نظریه توطئه» و «ایده» برچسب‌گذاری شده بود. شرکت‌کنندگان بعد از خواندن هر عبارت، به هفت سؤال متفاوت در مورد آن پاسخ می‌دادند. آنها باید نظر می‌دادند که مردم تا چه حد آن عبارت را جدی می‌گیرند، رد می‌کنند، به خاطر قبول آن مورد تمسخر دیگران قرار می‌گیرند، آن را بحث‌برانگیز می‌دانند، و آن را محتمل می‌دانند. همچنین آنها باید نظر می‌دادند که خودشان چقدر آن عبارت را محتمل دانسته و تا چه حد با آن موافق هستند.

برای همه سؤال‌ها به جز یک مورد، نظرات شرکت‌کنندگان هیچ تفاوتی نداشت. این نشان داد که نظریه توطئه نامیدن یک عبارت بر اعتبار آن تأثیر نمی‌گذارد.

در مطالعه دوم، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تعدادی ادعای متفاوت از مطالعه قبل را بخوانند. این بار، آنها باید به میزان موافقت خود با یک عبارت و میزان نظریه توطئه بودن آن امتیاز می‌دادند. نتایج نشان داد که هر چه افراد کمتر با یک عبارت موافق بودند، احتمال این که آن را تئوری توطئه بدانند، بیشتر می‌شد. این یافته هم‌راستا با فرضیه اول تیم تحقیقاتی بود: افراد زمانی به یک عبارت برچسب «تئوری توطئه» می‌زنند که آن عبارت بی‌اعتبار باشد.

بررسی ارزیابی افراد از عبارت‌های باورناپذیر

نتایج دو مطالعه بعدی که در شرایط آزمایشگاهی انجام شد این فرضیه را بیشتر تأیید کرد. شرکت‌کنندگان عبارت‌هایی را خواندند که باورپذیر یا باورناپذیر بود، سپس در مورد نظریه توطئه بودن آن عبارت‌ها نظر دادند. نتایج نشان داد که افراد معمولاً عبارت‌های باورناپذیر را تئوری توطئه در نظر می‌گیرند.

داگلاس می‌گوید: «ما دریافتیم که اصطلاح تئوری توطئه به جای آن که علت باور نداشتن به برخی عبارت‌ها باشد، به نظر می‌رسد که نتیجه باورناپذیر بودن عبارت‌هاست. این به این معنی است که وقتی افراد درستی یک عبارت را نمی‌پذیرند، از این اصطلاح برای خطاب به آن عبارت استفاده می‌کنند.»

پیشنهاد برای تحقیقات بیشتر در مورد نظریه توطئه

برای مطالعات آینده، تیم تحقیقاتی داگلاس پیشنهاد می‌کنند که بررسی کنیم چرا افراد تمایل دارند « تئوری توطئه » بودن برخی باورها را رد کنند و آیا زمان‌هایی وجود دارد که این برچسب ذهنیت منفی و تردید در افراد ایجاد کند.

داگلاس می‌گوید: «این یافته‌ها نشان می‌دهد که افراد زمانی از اصطلاحاتی مانند تئوری توطئه استفاده می‌کنند که به چیزی باور نداشته باشند، ولی ما هنوز دقیقاً نمی‌دانیم که چه چیزی انگیزه استفاده از این اصطلاح را در آنها ایجاد می‌کند. شاید افراد زمانی این اصطلاح را به کار می‌برند که بخواهند در کسی احساس تردید بیشتری ایجاد کنند. ما همچنین نمی‌دانیم چرا افراد وقتی پای باورهای خودشان در میان است، گاهی اوقات تئوری توطئه بودن یک باور را به‌شدت رد می‌کنند.»

در مجموع، یافته‌های این تحقیق حاکی از این است که برچسب‌گذاری یک عبارت با عنوان تئوری توطئه باورپذیری آن را کمتر نمی‌کند. در عوض، این ادعاهای کمتر باورپذیر هستند که معمولاً تئوری توطئه تلقی می‌شوند. شما می توانید از دسته بندی مقالات خودشناسی بیشتر با مقالات ترجمه شده در رادیو بینا آشنا شوشید.

گرد آوری و ترجمه:

نوشته بِث اِلوود (Beth Ellwood)

www.psypost.org