📌 پادکست خلاصه کتاب بالا دست جریان (علاج واقعه قبل از وقوع) و اپیزود 72 پادکست های روانشناسی و فلسفی رادیوبینا
دسته بندی: فهرست مطالب
پادکست خلاصه کتاب بالا دست جریان (علاج واقعه قبل از وقوع) و اپیزود 72 پادکست های روانشناسی و فلسفی رادیوبینا
پادکست بالا دست جریان
کتاب بالادستِ جریان
Upstream by Dan Heath
زندگی همه ما بدون استثناء شامل مشکلات ریز و درشتیه که هممون تجربه‌اش کردیم. از یک فرد فقیر بگیرید تا یک فرد ثروتمند، از پادشاه و رعیت بگیرید تا تحصیلکرده و بی‌سواد، از بچه ها گرفته تا بزرگسالان! بله! زندگی همه ما روی این سیاره چالش ها و مشکلاتی به همراه داره که باهاش احاطه شدیم. چه کسی پیدا میشه که هیچ رنجی نداشته باشه ؟! و چه کسی رو میتونید پیدا کنید که دنبال حل مشکلاتش نباشه؟!
مشکلات همیشه هست و همه ما دنبال راه حل هستیم، اما چه زمانی؟ وقتی مشکلات آشکار میشن، وقتی چیزی اعماق وجود مارو به درد میاره، وقتی ظلمی بهمون میشه، وقتی از حقوق اولیه خودمون محروم میشیم، وقتی پارتنر یا همسرمون ازمون سوء استفاده میکنه، وقتی قلبی میشکنه، وقتی یک درد و رنج خودش را به صورت شفاف بهمون نشون میده. اونجاست که سراسیمه و دل نگران دنبال کلیدی میگردیم که درهای بسته را برامون باز کنه، دردها را شفا بده، اونجاست که دنبال قهرمانی میگردیم که با بازوهای قوی و شمشیر فولادیش مارو از پلیدی ها و تاریکی ها نجات بده. اما یک سؤال میپرسم، آیا مشکلات ما مثل تغییرات آب و هوایی هستن که تحت کنترل ما نیست؟ آیا نمیشه قبل اینکه مشکلات ظاهر بشن، یک فکری به حالشون بکنیم؟ به نظرتون چیزی که کم داریم چیه؟ یک پیشگو؟ یا کتابی اسرار آمیز و جادویی که بهمون میگه چه روز و چه تاریخی قراره بلایی سرمون بیاد و ما هم براش آماده باشیم؟
من مدت ها به این سؤالات فکر کردم تا اینکه با کتاب upstream نوشته دن هیث Dan Heath آشنا شدم. این کتاب جواب همه سؤالاتم را بهم داد و میخوام مهمترین مفهومی که با مطالعه این کتاب بهش دست پیدا کردم را در این اپیزود باهاتون به اشتراک بگذارم .
بگذارید با یک داستان شروع کنم.
دو نفر در کنار یک رودخانه مشغول قدم زدن بودن که متوجه سروصدای یک بچه میشن، یک بچه توی رودخونه در حال غرق شدن بود، یکی از اون دونفر با عجله به داخل رودخانه میپره و بچه را نجات میده. همون لحظه صدای کمک یک بچه دیگه از رودخانه میاد و نفر دوم هم داخل رودخانه میپره و بچه را نجات میده. دوباره صدای بچه میاد و یکی از اون دونفر توی آب میپره تا بچه را نجات بده و همینطور بچه سوم و چهارم. در این بین یکی از اون دونفر دست از نجات دادن بچه ها میکشه و از رودخونه خارج میشه. دوستش بهش میگه: کجا میری ما باید این بچه ها را نجات بدیم. اون فرد در جواب دوستش میگه: میدونم! و به خاطر همین به سرچشمه رودخانه میرم تا جلوی کسی که بچه ها را داخل رودخانه میندازه را بگیرم.
کاری که این فرد کرد نشون دهنده تفکری بود که اونو از دوست دیگه اش جدا میکرد. این فرد به جای پرداختن به مشکلاتی که در سطح دیده میشد، به دنبال ریشه اصلی مشکلات رفت. درواقع این فرد دارای تفکر سیستمی بود.
تفکر سیستمی مفهومی نیست که تصور کنید فقط مربوط به شرکت‌ها و مؤسسات میشه و توی زندگی فردی و اجتماعیمون به کار نمیاد. اگر بخوام خیلی ساده تفکر سیستمی را براتون توضیح بدم، تفکر سیستمی یعنی نظارت و بررسی در تمامی اجزای یک مجموعه. وقتی میگم مجموعه منظورم فقط یک شرکت نیست، یک خانواده هم میتونه یک سیستم باشه، سیستمی که از مادر، پدر و فرزندان تشکیل شده. هر اتفاقی که در این سیستم کوچیک میفته وابسته به عملکرد کل خانواده ست. برای مثال اگر زن یا مرد در یک سیستم احساس خوشبختی نمیکنه، این به عملکرد زن و مرد در کنار هم مرتبطه چون هر جزء کوچیک توی یک مجموعه حتی اگر کوچیک هم باشه، در سلامت کل مجموعه تاثیرگذاره. پس تفکر سیستمی یعنی من روی همه چیز نظارت داشته باشم، به ورودی ها و خروجی ها، به روند انجام فعالیت ها و درکل به هرچیزی که اون سیستم را شکل داده. روی این جمله عمیقا فکر کنید.
کتاب آپ استریم که معادل فارسیش بالادستِ جریان ترجمه شده اشاره به همین تفکر سیستمی داره.
بالادستِ جریان یعنی عواملی که قبل از بروز یک بحران وجود دارن و اگر روش نظارت نشه، یا عبارتی پیشگیری نشه، باعث ایجاد فجایع میشه.
مشکلاتی که در حال حاضر داریم، مربوط به پایین دستِ جریان میشه یعنی داون استریم. در بخش بالاییِ مشکلات و بحران ها، جریان هایی وجود دارن که با غفلت و بی توجهی ما باعث ایجاد چنین بحران هایی شدند. میدونید مثل چی میمونه؟ اینکه من هر روز از غذاهای ناسالم استفاده کنم، سراغ ورزش نرم و درواقع در مقابل بیماری ها پیشگیری نکنم. با خودم بگم هیچ اتفاقی برام نمیفته. در این حالت، من متوجه بالادستِ جریان نیستم و بی اهمیت فرضش میکنم. اما همین کارهای ساده مثل پیاده روی، ورزش و رژیم درست ، عواملی هستن که مانع بروز یک سری مشکلات در آینده میشن.
یا بیاید یک مثال در مورد روابط بزنم. برام مینویسید که من با همسرم مشکل دارم، من درگیر یک رابطه سمی شدم. اینها یعنی پایین دست جریان، یعنی مشکلاتی که در پایین هرم مشکلات ما هستن. اما اون بالا چه خبره؟ یعنی همون بالادست جریان! اون بالا اتفاق هایی وجود داره که ما بهش بی توجه بودیم. میتونستیم صدها کار انجام بدیم که مانع بروز بحران بشه، میتونستیم جلوی آسیب را خیلی وقت ها پیش بگیریم تا به اینجا نکشه، اما انجام ندادیم، تاخیر کردیم، صبر بی جا کردیم و در یک کلام: پیشگیری نکردیم.
چیزی که دن هیث در کتاب بالادست جریان به ما میگه خیلی ساده ست ، اما بیشتر ما بهش بی توجه هستیم. چندوقت پیش آقایی برام نوشت که من ۶ ماهه جایی کار میکنم و کارفرمای من حقوق منو پرداخت نکرده. بهش گفتم ۶ماه؟ چرا ماه دوم اعتراض نکرده؟ یا حداقل ماه سوم؟چرا ۶ماه صبر کرده ؟ آیا صبر و تاخیر این آقا باعث قوت گرفتن ظلم و رنجی که بهش شده نبود؟ آیا صبر در مقابل ظلم کارفرما، خیانت و کوتاهی در حق خودمون نیست؟ یا زیاد میشنوم که بهم میگن ما ۲۰ سال توی یک رابطه سوختیم و ساختیم! چرا ۱۵ سال قبل فکر درمان رابطه نبودیم؟چرا وقتی به مرز جنون و افسردگی رسیدیم فکر چاره می افتیم؟ چرا وقتی همه چیز به بدترین حد خودش میرسه به دنبال درمان هستیم؟
دلیلش اینه که ما از کودکی آموزش درست ندیدیم و مدیریت حل مسأاله و بحران به ما آموزش داده نشده. مقصر ما نبودیم، اما اگر به این جمله باور داشته باشیم که هنوز هم دیر نیست و میشه مانع بروز مشکلات بیشتر شد، همین تفکر مارو نجات خواهد داد.
بله!جای خالی تفکر سیستمی در زندگی بسیاری از ما وجود داره، جای خالی پیشگیری را در بین خودمون به خوبی حس میکنم. این چیزیه که فقط در حد شعار مونده. پیشگیری بهتر از درمان است !و ما خیلی ساده از کنار این جملات رد میشیم.
اما همونطور که گفتم، در هر کجای دنیا که هستید و در هر شرایطی که به سر میبرید برای داشتن تفکر سیستمی به هیچ وجه دیر نیست. چون لااقل میشه از بروز فجایع بدتر جلوگیری کرد.
محققان متوجه شدن که وقتی ما درگیر مشکلات زیادی میشیم، نگاهمون به اون مشکلات تونلی هست. تونلی یعنی عین یک تونل فقط روی بخش مشخصی متمرکز میشیم و نگاه ما حالت ریشه ای و گسترده تر نداره بخوام ساده تر براتون بگم، تو این شرایط زاویه دید ما باریکه. آدم‌هایی که نگاه تونلی به مشکلاتشون دارن و دنبال ریشه اصلی نمیگردن، نمیتونن تفکر سیستمی داشته باشن، تنها کاری که از دستشون برمیاد اینه که نسبت به مشکلات واکنشی برخورد کنن.
اما اگر به بالادستِ جریان فکر کنیم، یعنی عوامل ریشه ای که باعث بروز مشکل شده، اونوقت میتونیم مانع بروز این مشکلات در دراز مدت بشیم یا متوقفش کنیم.
برای داشتن تفکر سیستمی ما باید حواسمون به چند اصل خیلی مهم باشه.
یک استراحت کوتاه میکنیم و برمیگردیم تا این ۳ اصل مهم را براتون توضیح بدم.
موزیک......
خب ! قرار شد من ۳ اصل مهم برای داشتن تفکر سیستمی رو براتون بگم.
اصل اول : مشکلات را قبل اینکه حاد بشن شناسایی کنید و دنبال درمانش باشید.
اصل دوم: چندین راه حل برای خودتون پیدا کنید و میزان موفقیت و اثربخشی اون راه حل ها را ارزیابی کنید.
و درنهایت اصل سوم: مشکلات خودتون را با کسانی مطرح کنید که بتونن بهتون کمک مؤثری کنن. یعنی تجربه و تخصص افراد را همیشه مدنظر قرار بدید.
اما در مقابل این ۳ اصل مهمی که براتون گفتم، ۳ تا مانع هم وجود داره که اجازه تفکر سیستمی رو از شما میگیره. خیلی مراقب این ۳ مانع باشید،قطعا هر کدوم از ما با این موانع سروکار داشتیم.
مانع اول: وقتی مشکلی ایجاد میشه بعضی از ما اون مشکلو نمیخوایم ببینیم و وانمود میکنیم که اجتناب ناپذیره. درواقع افراد نسبت به مشکلات کور هستن. وقتی شما مشکلات را نبینی یا وانمود کنی که مشکلی وجود نداره، نمیتونی وارد بالادستِ جریان بشی و ریشه اصلی مشکلات را پیدا کنی. بنابراین مشکلات خودتون را شناسایی کنید و در توهم به سر نبرید.
مانع دوم: تا حالا این جمله را زیاد از افراد مختلف شنیدیم . مثلا یک مشکلی ایجاد شده و یکی نمیخواد مسئولیت خودش را در قبال اون مشکل به عهده بگیره. ممکنه بگه این اصلا ربطی به من نداره! درحالیکه در تفکر سیستمی، اگر شما توی یک مجموعه هستید، در قبال سلامت و موفقیت اون سیستم مسئول هستید و هیچ کسی از دیگری جدا نیست. همونطور که توضیح دادم، عملکرد تک تک افراد روی موفقیت تاثیر میگذاره ، خواه یک شرکت باشه، خواه یک خانواده یا حتی دو پارتنر.
مانع سوم: دیدگاه تونلی! اغلب وقتی ما با مشکلات زیاد مواجه میشیم، حجم مشکلات اونقدر زیاده که کاملا گیج میشیم. تو این حالت تمرکزمون را از دست میدیم و ناغافل ،متوجه میشیم که از پس حل مشکلاتمون بر نمیایم. برای اینکه دچار دیدِ تونلی نشیم، یک نفس عمیق بکشید، مشکلاتتون را از لحاظ اولویت و اهمیتش، دسته بندیش کنید. بعد ببینید بین اون مشکلات، چه عامل مشترکی وجود داره که میتونه ریشه اصلی اونها باشه.
بنابراین دوستان، هر مشکلی که براتون ایجاد میشه، ابتدا به بالادست جریان بپردازید، ریشه ها را کشف کنید تا بتونید مشکلات را اصولی تر حل و فصل کنید.
اگر چنین نگاهی داشته باشیم، زندگی برای ما تبدیل به یک معما میشه؛ معمایی که با کمی هوش، مسئولیت‌پذیری و تلاش میشه حلش کرد و بی جواب باقی نمیمونه.
از همین امروز سعی کنیم قبل ازینکه رنج ها و دردهامون به اوج برسن، از بروز اونها پیشگیری کنیم. از امروز به هم قول بدیم که مثل یک کاراگاه زندگی خودمون را موشکافی کنیم، به مشکلات کوچیکی که به سادگی ازش میگذریم اهمیت بدیم تا روزی بزرگ و بحرانی نشه. از امروز مسئولیت زندگی خودمون را تمام و کمال برعهده بگیریم و از نشانه‌هایی که بروز یک خطر در آینده را پیش بینی میکنن، به راحتی نگذریم.
عزیزان همراه ! من همه تلاشم را کردم که مفهوم بالادست جریان و تفکر سیستمی که در این کتاب مطرح شده بود را با زبانی ساده براتون توضیح بدم. امیدوارم این اپیزود هم بتونه نور کوچکی در مسیر زندگی شما ایجاد کنه.
ایام به کام
برای خواندن همه پادکست های فروپاشی کلیک کنید.
برای خواندن همه پادکست های عدالت کلیک کنید.
همراهان عزیز Radiobina
انجمن بیا درد دل کن رادیو بینا همیشه و در هر شرایطی مشتاقانه منتظر دریافت سوالات شماست و کارشناسان رادیو بینا صبورانه پاسخگوی سؤالات شما خواهند بود.
psychology_.plus2@
psychology_.plus@
psychologyplusmagazine@
radiobina@
منتظر نظرات پرمهرتون هستیم.
یادآوری
هیچ کدام از محتواهای درج شده در رادیو بینا جنبه درمانی و تراپی نداشته و تنها تلنگری برای شماست که با واکاوي مشکلات خود، نسبت به درمان ریشه ای آن از یک مشاور و روان درمانگر کمک بگیرید.
📌به انجمن رادیو بینا سر زدی؟
وارد وبسایت که میشی پیام ثبت نام در انجمن برات میاد و میتونی بعد ثبت نام از بخش ویرایش مشخصات ، اسمت را مستعار انتخاب کنی، ایمیلی که باهاش وارد میشی برای کسی به نمایش درنمیاد و اطلاعاتت پیش ما محفوظه.
✅ از این به بعد میتونی هر درد دلی که داری توی انجمن برامون بنویسی.
ما در رادیو بینا مشکلات را تراپی نمیکنیم بلکه به شما سرنخ‌هایی برای ریشه یابی مشکلات‌تان خواهیم داد.
خانه
دوره
پادکست
کتاب
انجمن
نظرات
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند