فلج تحلیلی چیست؟ شناسایی و غلبه | کاملا علمی

فلج تحلیلی به حالتی گفته می‌شود که افراد بیش از حد به مساله‌ای فکر می‌کنند. آنقدر تفکر حول محور یک موضوع شدت می‎یابد تا جاییکه دیگر فرد نمی‌تواند تصمیم بگیرد. این حالت به خاطر تاثیرپذیری از تصمیم‌گیری‌های گذشته یا به دست آوردن اطلاعات بیش از حد نیاز به وجود می‌آید.

ما همه روزه که از خواب بیدار می‌شویم با موج گسترده‌ای از اخبار و اطلاعات از راه‌های متفاوت روبه‌رو می‌شویم. این بمب اطلاعاتی می‌تواند ذهن ما را آشفته کند و در مواقع ضروری که باید تصمیم قطعی بگیریم، دچار فلج تحلیلی می‌شویم. در مجله سایکولوژی تودی اینگونه بیان شده که افراد در طی یک روز ممکن است 35 هزار تصمیم می‌گیرند و گاهی ممکن است تصمیم‌هایی پیچیده‌ای باشد، مثل اینکه آیا باید سراغ یک فرصت شغلی جدید پیش رفت یا خیر. تا انتهای مطلب بیشتر درباره این حالت ذهنی یعنی فلج تحلیلی صحبت می‌کنیم.

اینکه نتوانیم در مواقع ضروری و حیاتی تصمیم درستی بگیریم، مطمئنا بخش‌های مختلفی از زندگی‌مان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چه چیزی در تیک تاک باعث شده تا به این اندازه محبوب و ترند باشد؟! گرایش ما به استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی باعث درج اطلاعات غیر ضروری در ضمیر ناخودآگاه‌مان می‌شود. این بمب اطلاعاتی می‌توانند بینش‌های شگفت‌انگیزی درباره آنچه که در حال حاضر از یک شبکه اجتماعی مشاهده کرده‌ایم در ما پدید آورند. مثلا اینکه به صورت ناخودآگاه ما را به سمت تحلیل و اینکه اصلا چرا باید چنین می‌شد و گمانه‌زنی‌های از این دست بکشانند.

حالت فلج تحلیلی که این روزها گزینه‌های بسیاری از این حالت مشاهده می‌شود، می‌تواند دلیلی باشد تا افراد را دچار عدم توانایی یا فلج تصمیم‌گیری کند. یعنی چه؟! این حالت به تاثیر از پتانسیل و موج کثیری از اطلاعات، افراد را به این سمت سوق می‌دهد که «من قادر به انجام نیستم و نمی‌توانم تصمیم بگیرم».

آنچه که در مجله سایکولوژی تودی مطرح شده، در طی مواجهه با گزینه‌های مختلف برای ارزیابی، اینگونه برآورد شده است که ذهن افراد به حالت انجماد می‌رود. مثلا اینگونه بیان می‌کنند ما در مرحله ارزیابی گیر کرده‌ایم و از نظر ذهنی درگیر شده‌ایم، هر چه بیشتر درباره موضوع تحلیل و بررسی می‌کنیم، تصمیم‌گیری برای ما سخت‌تر و گاها غیر ممکن می‌شود.

این یک حالت بسیار استرس‌زاست و اغلب اوقات ما از ناتوانی خود در اینکه تصمیم بگیریم و سپس اقدام کنید، احساس شرم و گناه می‌کنیم. نکته مهم اینجاست که ما با وجود دام‌های «باید و نباید» یا اینکه «می‌توانیم» موفق به تصمیم‌گیری نمی‌شویم.

معمولا فلج تحلیلی زمانی اتفاق می‌افتد که با تصمیم‌های پیچیده‌ای روبه‌رو می‌شویم. چیزی که شاید عجیب به نظر برسد این است که دیده می‌شود حتی افراد گاهی برای تصمیم‌گیری درباره چیزهای ساده و روتین نیز دچار مشکل می‌شوند. مثلا ویدئوهای بسیاری در شبکه‌های اجتماعی مثل تیک تاک وجود دارد که افراد گریه می‌کنند؛ زیرا گرسنه هستند و نمی‌دانند چه چیزی بخورند.

یا اینکه برخی نمی‌توانند کار را شروع کنند؛ زیرا توانایی اولویت‌بندی وظایف خود را ندارند. یا اینکه برخی نمی‌دانند برای رفتن به سرکار یا میهمانی چه بپوشند، مثلا لباس رسمی تن کنند یا یک لباس معمولی. برخی هم نمی‌توانند تصمیم بگیرند که چه زمانی در روز دوش بگیرند یا دندان‌های خود را مسواک کنند؛ به همین دلیل هم هیچ کدام این کارها را که بیان کردیم انجام نمی‌دهند. اگر این حالات را تجربه می‌کنید، دقیقا در این زمان باید شک کنید که دچار فلج تصمیم‌گیری شده‌اید.

گویا در اینجا نیز همه این حالات به خاطر عصب‌های مغزی و اختلالی که وجود دارد، بیان می‌کنند. مثلا اختلال کمبود توجه یا اختلال ADHD و بیش‌فعالی می‌تواند دلیلی برای بروز فلج تحلیلی کارهای روزمره تا تصمیم‌گیری برای کارهای بزرگ باشد.

به طور کلی فلج تصمیم‌گیری و تحلیلی در اثر کسب اطلاعات اضافی در ذهن افراد پدیدار می‌شود. افرادی که دچار نقص تمرکز هستند و افراد کمال‌گرا، جزو گروهی هستند که بیشتر در معرض خطر ابتلا به عدم توانایی تحلیلی و تصمیم‌گیری دچار می‌شوند. فرهنگ جامعه را نیز نمی‌توان نادیده گرفت؛ مثلا اینکه امروزه بسیاری تمایل شدید دارند که همیشه به بهترین شکل ممکن ظاهر شوند و بهترین باشند. یا اینکه برخی به شدت به دنبال تاثیرات تصمیم‌گیری‌های خود هستند تا هرطور که شده نتایج بهینه به دست آید، اما بیشترین افرادی که ممکن است به دام فلج تحلیلی گرفتار شوند، افرادی هستند که به شدت از اینکه تصمیم اشتباه بگیرند، می‌ترسند و شاید بعدا پشیمان شوند.

حالا که متوجه شدیم چه کسانی به این حالت دچار می‌شوند، بد نیست بدانید آنچه که افراد را در انتها دچار فلج در تحلیل و تصمیم‌گیری می‌کند، عدم توانایی مواجهه با شکست، امکان آسیب به خود و عزت نفس ماست. در نتیجه ممکن است ما بعد از هر به تعویق انداختن و عدم تصمیم‌گیری و تحلیل، استرس و اضطراب چشمگیری را تجربه کنیم. با توجه به اینکه بار روانی بالایی برای ما در پی دارد، ممکن است تصمیم نگیریم تا در نقطه امن خود باقی بمانیم.

دلیل این است که ما همواره تصور می‌کنیم که باید تسلط بیشتری بر محیط اطراف خود داشته باشیم و بتوانیم همه چیز را تحت کنترل خود در آوریم. ما به صورت ذهنی و پیش‌فرض، تمایل داریم که خود را مسئول همه‌چیز بدانیم و به همین خاطر برای هر تجربه قابل مقیاس که برخلاف عرف و فرهنگ جامعه شکل گیرد، احساس شرم و گناه را تجربه می‌کنیم.

برای اینکه گرفتار فلج تحلیلی نشویم، باید نسبت به آن و عواملی که موجب تشدید آن می‌شود آگاه شویم. در حالیکه آگاهانه در حال انجام آن هستید و قدرت تصمیم‌گیری و تحلیل ندارید، از خود بپرسید که چه چیزی باعث نگرانی شما می‌شود؟! آیا این یک باید و یک قانون در ذهن شماست یا یک خواسته یا هر چیزی که برای شما مهم است؟! گاهی برای جلوگیری از حالت فلج تحلیلی باید کم کم سرعت آن را کاهش دهید و واکنش‌های خود را به صورت ریشه‌ای بررسی کنید. همچنین از این حالات به عنوان یک روش برای اولویت‌بندی استفاده کنید.

در ادامه به کارهایی که کمک می‌کند تا گرفتار فلج تحلیلی نشوید را نیز اشاره می‌کنیم:

همیشه چهارچوب ساختن برای رسیدن به اهداف، درست جواب نمی‌دهد و گویا نشانه‌ای کمال‌گرایی است. نکته جالب اینجاست که کمال‌گرایی نوع دیگری از اضطراب است که برای اولویت بخشیدن به هر آنچه که باید در زندگی معمولی خود انجام دهید، سمی کشنده محسوب می‌شود؛ زیرا همیشه همه‌چیز در بهترین حالت و ایده‌آل‌ترین موقعیت نخواهد بود و این تنها یک سد قوی درگیری ذهنی و دور شدن از مرحله تصمیم‌گیری است.

اصطلاحا از راه رفتن بر روی یک پل نازک بپرهیزید؛ زیرا اگر همیشه قبل از انجام هر کاری مثل صحبت کردن و انجام هر عملی، مدام به فکر رضایت طرف مقابل باشید یا اینکه مبادا او ناراحت شود، زندگی‌تان حالت کسل‌کننده و کند خواهد گرفت. چراکه شما مدام خود را نادیده می‌گیرید. پادزهر مشکل فلج تحلیلی این است که جسور باشید، صحبت کنید، احتمال وقوع اتفاقات بعدی را در نظر بگیرید و در صورت لزوم، هر آنچه که گذشت را پاک کنید.

مثلا با اتخاذ تصمیمات کوچک شروع کنید تا کم کم تغییرات ذهنی رخ دهد. مثلا آیا خیلی ناگهانی میل دارید که به رستوران بروید و نهار بخورید؟! بدون از دست دادن زمان این کار را انجام دهید. با تمرین کارهای کوچک اعتماد به نفس شما بیشتر می‌شود. هدف این است که بیشتر و بیشتر با چیزی که احساس تکانشگری دارید، احساس راحتی کنید و رویه را تغییر دهید.

در اینجا باز هم می‌توانید با انجام کارهای کوچک شروع کنید، مثلا اتو کردن پیراهن. انتظارات خود را پایین بیاورید و به خود یادآور شوید که گاهی ممکن است «اشتباه کنید»، این کاملا طبیعی است تا احساس راحتی بیشتر را تجربه کنید.

همانطور که روی احساسات منفی و سرزنش کردن و درنهایت با عدم تصمیم‌گیری و تحلیل، احساس راحتی بیشتری به دست می‌آورید، می‌توانید با توجه به احساسات ناگهانی خود قاطعیت را تمرین کنید. اجازه دهید احساسات واقعی شما بروز داده شود تا نیازهای واقعی خود را بشناسید.

بله، طبق آنچه که در طی مطلب مطالعه کردیم، فلج تصمیم‌گیری و تحلیلی ممکن است به خاطر اختلالاتی مثل نقص تمرکز، بیش‌فعالی و اضطراب رخ دهد.

بله؛ یکی از دلایل گرفتار شدن در دام فلج تحلیلی، کمال‌گرایی است که شکل دیگری از اضطراب محسوب می‌شود.

بله؛ گاهی ناتوانی تحلیلی ممکن است افراد را به جایی برساند که حتی معمول‌ترین کارها را مثل غذا خوردن را به تعویق بیندازند و گرسنه بمانند.

در پایان باید اشاره کنیم که ناتوانی در تحلیل و تصمیم‌گیری نهایی حالتی شایع است که امکان دارد افراد متعدد را گرفتار کند. این حالت معمولا به خاطر کمال‌گرایی و اینکه بعد از تصمیم، ممکن است مورد شماتت قرار گیرد یا اینکه افراد دیگر او را تایید نکنند، رخ دهد. در طی مطلب برای مقابله با این احساس، راهکارهایی را بیان کردیم که مهم‌ترین آن‌ها تمرین قاطعیت با تصمیم‌گیری‌های کوچک و گاهی توجه به احساسات ناگهانی بودند.

منابع:

 

 #psychology_plus #هم-قبیله-شو #هم_قبیله