Gift Icon
اختلال وسواس فکری عملی (OCD)

اختلال وسواس فکری عملی (OCD)

1402-3-8 1373 نفر
Reading Time زمان مطالعه: 13 دقیقه
دسته بندی: نوروساینس و نوروسایکولوژی | عصب روانشناسی + پادکست رایگان

فهرست مطالب

اختلال وسواس فکری عملی (OCD)
آیا می‌دانستید که شستن مداوم دست‌ها، چک کردن قفل در و احساس اینکه همه چیز نیاز به نظم و ترتیب خاص دارند از نشانه‌های OCD یا اختلال وسواس فکری عملی هستند که اغلب افراد از آن بی‌خبرند. هر چند که سندروم وسواس با علائم دیگر نیز همراه هستند، اما عموما با همین نشانه‌های کوچک بروز می‌یابند. آیا شما هم چنین علائمی دارید؟ حالا ببینیم این اختلال چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟!

inner-child-healing

اختلال وسواس جبری


وسواس فکری - عملی (OCD) چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی یا همان OCD مخفف Obsessive-compulsive disorder، وضعیتی از عدم سلامت روان است که در آن افکار ناخواسته و مکرر در ذهن باعث می‌شود تا فرد دست به انجام کارهای تکراری بزند.
این رفتارهای تکراری یا وسواس‌گونه می‌تواند در روند زندگی فردی و اجتماعی اختلال ایجاد کند. این بیماری معمولا مزمن یا دائمی است، اما علائم آن به مرور زمان بروز می‌یابند و در طی درمان هم بسته به شرایط می‌توانند از بین بروند.
هر فردی در مقطعی از زمان ممکن است که با نوعی افکاری وسواسی مواجه شود، مثلا اینکه اجاق گاز را چک کند تا مطمئن شود که شعله خاموش است، یا قفل در را برای اطمینان از بسته بودن چک کند. در OCD این حالت بسیار شدیدتر است؛ زیرا زمان زیادی از روز را فرد به انجام چنین کارهایی اختصاص می‌دهد و فرد اصلا از انجام چنین کارهایی لذت نمی‌برد.



تعریف وسواس فکری-عملی (OCD)

اختلال وسواس فکری عملی نوعی اختلال شایع، مزمن و طولانی‌مدت است که فرد مدام با افکار اجباری دست به رفتارهای کنترل‌شونده و وسواس‌گونه می‌زند. تعریف دقیق‌تر این است که این بیماری روان، فرد را مجاب به انجام کارهای تکراری می‌کند، مثلا ممکن است فردی بارها و بارهای قفل در را چک کند یا به نزدیکان خود زنگ بزند تا مطمئن شود که همه سالم هستند. وسواس فکری، نوعی افکار مصرانه است که موجب اضطراب و استرس می‌شود و باید با ساخت عادات جدید در زندگی آن ها کنار بزاریم.

آیا وسواس فکری-عملی (OCD) قابل درمان است!؟


درمان اختلال وسواس فکری عملی

اختلال وسواس فکری عملی (OCD) قابلیت درمان دارد. یکی از شیوه‌های رایج روان درمانی است. یعنی درمانگر در طی صحبت با فرد به شناسایی و تغییر احساسات، مدیریت افکار و رفتارهای ناسالم او کمک می‌کند. با این وجود انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
 
  

درمان شناختی رفتاری یا CBT 

(Cognitive behavioral therapy)

در طی تراپی، درمانگر با فرد همراهی می‌کند تا احساسات و افکار منفی که او را مجاب به انجام کارهای تکراری می‌کنند را شناسایی کند. CBT در طی چند جلسه می‌تواند موثر واقع شود و فرد به جای افکار وسواسی، روش‌های سالم‌تری را جایگزین کند.


پیشگیری از مواجه با رفتار و واکنش یا ERP

(Exposure and response prevention)

در حقیقت این نوعی از شیوه درمانی CBT است. در اینجا روان‌درمانگر فرد را در موقعیتی مشابه که از نظر او ترسناک است، قرار می‌دهد و از او می‌خواهد در زمان اصرار برای انجام کار تکراری مقاومت کند. به عنوان مثال ممکن است از فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی بخواهد که به اشیاء کثیف دست بزند و مانع از شستن دست‌ها شود.

ACT یا درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (Acceptance and commitment therapy)

تراپیست در این شیوه به فرد مبتلا به OCD کمک می‌کند تا افکار وسواسی و بیمارگونه تکراری را بپذیرد، اما قدرت را از آن‌ها بگیرد. در حقیقت کمک می‌کند تا با وجود علائم اختلاس وسواس، یاد بگیرند تا چگونه زندگی معناداری داشته باشند.


برای درمان OCD به چه دکتری مراجعه کنیم؟

هیچ کس انتظار ندارد که برای درمان مشکلات روانی به متخصص قلب و عروق رجوع کند. برای همین همه ما می‌دانیم که لازم است به روانشناس یا روانپزشک رجوع کرد. با این‌حال شاید اکثر ما شناخت درستی از روانشناس و روانپزشک و تفاوت آنها نداشته باشیم.  برای درمان اختلال OCD توصیه می‌شود که به متخصصان زیر رجوع کنید:
1. روان‌شناس یا روان‌درمان‌گر: 
روان‌شناسان افرادی متخصص در رفتارها و عواطف انسانی هستند و می‌توانند با استفاده از تکنیک‌ها و مشاوره‌های روان‌شناختی به شما کمک کنند تا وسواس‌های خود را مدیریت کنید.
2. روانپزشک: 
روانپزشکان پزشکانی هستند که تخصص درمان اختلالات روانی دارند. آنها ممکن است در مواردی که علائم OCD شدید است ،درمان دارویی نیز تجویز کنند.
3. متخصص رفتار درمانی (CBT):
یک روش درمانی معروف به CBT وجود دارد که به عنوان یکی از بهترین روش‌های درمان OCD شناخته می‌شود. متخصصان CBT به شما تکنیک‌ها و راهکارهایی را آموزش می‌دهند تا بتوانید با وسواس‌های خود کنار بیایید.

برای انتخاب هرکدام از این متخصصان نیز سعی کنید نکات زیر را مدنظر داشته باشید:

1. تخصص و تجربه: 
روانشناس باید تخصص و تجربه کافی در درمان اختلالات روانی داشته باشد، به ویژه درمان اختلال وسواس فکری یا موارد مشابه.

2. قدرت گوش دادن:
یک روانشناس خوب باید توانایی گوش دادن به شما داشته و درک عمیقی از مشکلات و نگرانی‌های شما داشته باشد. این ویژگی مهمی است تا فرآیند مشاوره به درستی انجام شود.

3. استفاده از روش‌های مناسب: 
روانشناس باید روش‌ها و تکنیک‌های مناسبی را برای درمان مشکلات شما انتخاب کند و بتواند آنها را به شیوه‌ای مناسب برای شخص شما بکار برد.

به یاد داشته باشید که انتخاب یک روانشناس مناسب برای درمان OCD بسیار موضوع مهمی است و بهتر است زمان کافی را صرف جستجو و ارزیابی متخصصان مختلف بکنید تا شخص مناسبی را برای خود انتخاب کنید.

آیا درمان قطعی وسواس فکری با هیپنوتیزم امکان پذیر است؟

با اینکه هیپنوتیزم یک روش روان درمانی محسوب می‌شود و داده‌هایی از کارکرد مفید آن در درمان بعضی از مشکلات روانی گزارش شده است، اما هنوز تعداد داده‌هایی که بتواند ثابت کند روش هیپنوتیزم درمانی روی OCD موثر است بسیار اندک بوده و نمی‌توان از تاثیر مثبت هیپنوتیزم روی درمان وسواس فکری با قطعیت صحبت کرد. اگر در زمینه تاثیرات هیپنوتیزم روی OCD مطالعه کنید متوجه خواهید شد که درحال حاضر تعداد تحقیقات در این زمینه که بصورت مقاله علمی منتشر شده باشند، بسیار اندک است.
 با این‌حال در بعضی نمونه‌ها این تاثیر مثبت شده است. مثلا نوعی از هیپنوتیزم که به بیماران دارای وسواس فکری کمک می‌کند تخیل کنند که در مکانی که آنجا احساس آرامش و امنیت دارند به روند درمان اضطراب و وسواس فکری آنها کمک کرده است.
امروزه تحقیقات زیادی روی تاثیر مثبت هیپنوتیزم بر انواع اختلالات مرتبط با ترس و اضطراب انجام شده که نشان داده این روش روان درمانی روی بسیاری از مشکلات مرتبط با فوبیاهای مختلف تاثیر مثبت داشته است. اما تحقیقات علمی مرتبط با تاثیر بلندمدت هیپنوتیزم روی OCD بسیار اندک بوده و نمی‌توان در این مورد با قطعیت نظر داد.
نتیجه اینکه هرچند گزارشاتی از تاثیرات مثبت هیپنوتیزم روی OCD منتشر شده و نشان داده در بعضی کیس‌ها می‌توان از آن به عنوان روش درمانی مثبتی استفاده کرد، اما هنوز مطالعه جامعی درباره اینکه در دراز مدت چقدر می‌تواند موثر باشد انجام نشده و داده‌ها در این زمینه بسیار اندک هستند. پس حتما پیش از امتحان این روش، با روانشناس یا درمانگر خود مشورت کنید.


چگونه به فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی کمک کنیم؟

اگر شخصی در میان آشنایان شما وجود دارد که به اختلال OCD مبتلا است، لازم است که به صورت ویژه‌ای با او برخورد کنید تا کمی از مشکلاتی که با آن درگیر است، کاهش یابد. هرچند ممکن است از دید ما بسیار غیرممکن به نظر رسد، اما زندگی عادی هم برای این افراد پر از مشکل است و به‌همین‌دلیل لازم است ما به‌عنوان اطرافیان این افراد، بیشتر هوای آنها را داشته باشیم.
1. آگاهی از اختلال: 
بهتر است اطلاعات کافی در مورد اختلال وسواس فکری داشته باشید. این آگاهی به شما کمک می‌کند تا شرایط فرد دارای اختلال OCD را بهتر درک کنید.

2. حمایت و تشویق: 
نشان دهید که برای حمایت از فرد مبتلا به اختلال OCD در کنارش هستید.
3. گوش دادن به احساسات:  
به فرد اجازه دهید در مورد احساساتشان صحبت کنند. گوش دادن به احساسات و تجربیاتشان می‌تواند آنها را آرام‌تر کرده و احساس کنند که مشکلاتشان برای دیگران هم اهمیت دارد.
4. تشویق به مشاوره: 
فرد دارای اختلال را تشویق کنید که به یک متخصص درمانی یا روانشناس مراجعه کند.
5. همراهی در تجربیات روزمره: 
اگر فرد مبتلا به OCD دارای نظم خاصی در انجام کارهای روزمره است، سعی کنید در مواقع نیاز او را همراهی کنید و به او کمک کنید. اینگونه فرد دارای اختلال OCD دلگرم می‌شود که تنها او نیست که دوست دارد جهان را منظم کند و همین باعث می‌شود بپذیرد که باید برای درمان این اختلال قدمی بردارد.

درمان وسواس فکری بدون دارو

گاهی ممکن است که افراد برای درمان وسواس فکری و عملی سراغ دارو بروند، اما حقیقت این است که روش‌های روان‌درمانی که در پارگراف قبلی اشاره کردیم، گاهی در کنار تجویز دارو نتیجه بهتری خواهند داد. یکی از طلایی‌ترین شیوه‌های درمان OCD، روش روان‌درمانی ERP است که فرد را در موقعیت قرار می‌دهد و به او کمک می‌کند تا از بروز واکنش‌های احتمالی و تکراری جلوگیری کند.
هر چند که این روش استاندارد نیاز به اراده و تعهد زیادی دارد، اما کمک می‌کند تا به مرور زمان حساسیت فرد نسبت به موقعیت مشابه کمتر شود و چرخه اضطراب را کاهش می‌دهد. این شیوه درمانی به طور موثر بین 8 تا 16 هفته زمان می‌برد. در کنار آن روش‌هایی مثل مدیتیشن و ذهن‌آگاهی نیز می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.

علائم اختلال وسواس فکری عملی

ما در ادامه 7 نشانه و علائم اختلال OCD را مطرح کرده‌ایم:

1. بیش آگاهی بدن

افراد درگیر اختلال وسواس فکری عملی ممکن است به عارضه بیش آگاهی بدن دچار شوند. یعنی ناخواسته افکار وسواسی روی بخشی از بدن خود داشته باشند. مثلا فردی ممکن است روی پلک زدن خود حساسیت نشان دهد و به دنبال این باشد که چند بار در طول روز پلک می‌زند یا اینکه چقدر باید پلک بزند.
برخی هم ممکن است روی تعداد دفعات تنفس خود متمرکز شوند و مدام به دنبال این هستند که چقدر باید تنفس عمیق با بینی داشته باشند. این سندروم OCD است که فرد را وادار می‌کند تا روی تعداد تنفس یا عمیق و سطحی بودن آن حساس شود. برخی روی ضربان قلب، حرکات بدن، خارش یا وزوز گوش خود حساسیت به خرج می‌دهند.
وسواس باعث می‌شود تا فرد با هجوم افکار اجباری روبه‌رو شود و بخواهد ناخواسته نسبت به بدن خود بیش از حد نرمال آگاهی یابد. همه حرکات خود را زیر نظر بگیرد و زیر سایه این اختلال با بدن خود با خشونت ناخواسته رفتار کند.

2. کمال‌گرایی

در سایت معتبر Amenclinics بیان شده که تحقیقات اخیر درباره OCD نشان داده افراد مبتلا درصد کمال‌گرایی‌شان به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. به گونه‌ای که آن‌ها حتی تحمل یک انتقاد کوچو سازنده را ندارند. آن‌ها تصور می‌کنند که هیچ جایی برای اشتباه کردن وجود ندارد و در صورت بروز اشتباه و دریافت انتقاد آن را یک بازخورد و ارزیابی به شدت منفی در نظر می‌گیرند.
فرد مبتلا به سندروم وسواس با کمال‌گرایی ممکن است با شنیدن یک انتقاد کوچک و دریافت تنها یک امتیاز منفی، دیگر دست از تلاش بردارد و رویای خود را برای همیشه از خاطر ببرد. او معمولا از خود در همه زمینه‌ها از جمله کار، تحصیل و زندگی شخصی انتظار خارق‌العاده و فراتر از توانایی‌اش دارد.
این افراد به خاطر کمال‌گرایی و وسواس ممکن است زودتر از همه به محل کار بروند و دیرتر از همه به کار پایان دهند. آخر هفته‌ها را هم کار کنند تا مطمئن شوند که کارها را به موقع تحویل می‌دهند یا کار را به بهترین نحو ممکن انجام داده‌اند.
وسواس کمال‌گرایی باعث می‌شود تا آن‌ها مداوم خود را مجبور به کنترل شرایط کنند تا اطمینان یابند که همه کارها به خوبی انجام می‌شود. آن‌ها به خاطر ترس از شکست، همواره توانایی خود را نادیده می‌گیرند و به همین دلیل هم از مشارکت در انجام هر کاری محروم می‌کنند. پیشنهاد میشود تست خودشناسی "شخص ایده آل گرا" را حتما امتحان کنید.

3. وسواس مرگ

تحقیقات درباره OCD نشان داده است که افراد مبتلا به احساس ترس از مرگ نیز مبتلا هستند. افکار مزاحمی که مداوم با نشخوارهای ذهنی و تصوراتی که پیرامون مرگ عزیزان و کسانی که دوست‌شان دارند، می‌چرخد. این نیز از نشانه‌های اختلال وسواس است.
آن‌ها گاهی اوقات به خاطر اطمینان به اینکه واقعا عزیزان‌شان دچار سانحه نشده‌اند یا مرگی رخ نداده است، چندین بار به دیدارشان می‌روند یا تماس می‌گیرند تا اطمینان یابند که سالم هستند. از نشانه‌های واضح OCD مرتبط با مرگ:
 نوشتن وصیت‌نامه یا اجتناب از قید وصیت‌نامه، رعایت بیش از حد ایمنی، ایجاد یک برنامه مرگ و تحقیق درباره آنچه که پس از مرگ رخ می‌دهد، است. حتی در وب‌سایت Amenclinics بیان شده که گاهی فرد اقدام به خودکشی می‌کند تا مطمئن شود که روی روند مرگ کنترل دارد.

4. ترس از آسیب رساندن به دیگران

یکی دیگر از نشانه‌های عجیب فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی این است که به طور غیر طبیعی می‌ترسند به دیگران آسیب بزنند. انسان کاملا ذاتی و طبیعی، نوعی ترس طبیعی از اینکه به موجود دیگری آسیب بزنند را دارند، اما این افراد ترسی بیش از حد نرمال را تجربه می‌کنند.
مثلا اینکه به خاطر ترس از تصادف با عابر پیاده و برخورد احتمالی، به کلی رانندگی را متوقف می‌کنند. یا اینکه مراجعه به پزشک خودداری کنند، تنها به این دلیل که می‌ترسند کارکنان مطب را دچار بیماری کنند. آن‌ها حتی ممکن است رفتارهای عجیب و غریب و خشونت‌آمیزی را درباره آسیب رساندن به دیگران در ذهن خود تصور کنند.
این احساس نگران‌کننده امکان دارد به شکل تجاوز جنسی، آسیب فیزیکی یا حتی قتل در ذهن‌شان باشد. چنین افکار مزاحمی که بارها و بارها در ذهن فرد تکرار می‌شوند، او را دچار اضطراب و استرس می‌کند، به همین خاطر برای ایمن نگه داشتن دیگران از خود، ترجیح می‌دهند که در کنار مردم و اجتماع نباشند. در مقاله راهکار های مدیریت افکار، روش های مناسبی را برای بهبود این مهم ارائه کرده ایم.

5. آرام و آهسته انجام دادن کارها

اختلال OCD گاهی اوقات فرد را مجاب می‌کند تا کارها آرام و آهسته انجام دهد، چرا؟! به این خاطر که مطمئن شود تا کارها به خوبی و بدون اشتباه در حال انجام است. البته این رفتار به خاطر کمال‌گرایی نیز رخ می‌دهد.
مثلا اینکه فرد نیم ساعت زمان می‌گذارد تا صورت خود را بشوید، 10 دقیقه برای بستن کراوات یا اینکه 2 ساعت برای اینکه فقط تصمیم بگیرد چه مارک شامپویی را بخرد. شاید این رفتارها در ابتدا عادی تلقی شود، اما با گذشت زمان و عدم انجام کارها در تایم نرمال و سرایت به سایر بخش‌های زندگی، ممکن است غیرعادی به نظر برسد و حتی فرد از انجام امور معمولی زندگی خود باز بماند. این اتفاق می‌تواند به شدت زندگی آن‌ها را با اختلال مواجه سازد.

6. اعتراف و اقرار مداوم

از نشانه‌های دیگر افراد مبتلا به OCD، اعتراف‌های مکرر است. آن‌ها به خاطر ترس از رفتن به جهنم و ناامید شدن از مهربانی پروردگار توانا، مداوم هر گناه احتمالی که در قبال فرد دیگری انجام داده‌اند، اعتراف کنند. اغلب اوقات هم این رفتار را در مقابل همسر یا والدین خود انجام می‌دهند.
گاهی اوقات آن‌ها می‌توانند از محدوده طبیعی و کنترل خارج شوند، یعنی هربار که احساس می‌کنند حقیقت را دقیق و اصطلاحا میکروسکوپی بیان نکرده‌اند، نیاز به اعتراف و اقرار دارند.

7. قضاوت دیگران

آخرین نشانه‌ای که می‌تواند ناشی از OCD باشد، قضاوت دیگران است. بیشتر مردم می‌دانند که زندگی همیشه آنگونه که ما تصور می‌کنیم عادلانه نیست. وقتی که درباره هر چیزی مطمئن شوند که منصفانه نیست، این می‌تواند عاملی تحریک‌کننده برای آن‌ها باشد.
مثلا اینکه کودکی مبتلا به سندروم وسواس به خاطر یک تماس فیزیکی ناخواسته در طی بازی در روز تعطیل، دچار ناراحتی شدید شود. یا اینکه یکی از دوستانش هدیه دریافت کند و کودک دیگری هم به خاطر رفتار بد خود تنبیه نشود. همه این رفتارها به شدت او را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
زمانی که احساس کند در رسیدگی به بی‌عدالتی‌هایی که در حق او صورت گرفته ناتوان است، به مرور می‌تواند او را در زندگی اجتماعی دچار مشکلات شدیدی کند. کودکی که با چنین اختلالی رشد می‌یابد در بزرگسالی در برخورد با هر عاملی که از نظر او بی‌عدالتی باشد، تصور می‌کند که باید کاری انجام دهد. خواه این می‌تواند به معنای رویارویی با خود رفتار ناعادلانه باشد یا اینکه خبر دادن به رئیس، معلم یا والدین بروز یابد.



تشخیص اختلال وسواس فکری عملی

فردی ممکن است سال‌ها با اختلال وسواس فکری عملی دست و پنجه نرم کند، اما دقیقا نداند که به چنین سندرومی مبتلاست. هیچ آزمایشی برای تشخیص اختلال OCD وجود ندارد، معمولا یک تراپیست با پرسیدن سوال‌هایی از فرد، بررسی علائم و نشانه‌ها و سابقه سلامت روانی و با لحاظ کردن معیارهای زیر تشخیص می‌دهند.

  • داشتن وسواس به همراه اجبار
  • رفتارهای اجباری زمان زیادی از روزمره فرد را می‌گیرد.
  • وسواس یا اجبار باعث می‌شود تا فرد نتواند مسئولیت‌های کاری خود را انجام دهد، نتواند در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کند و روی سایر بخش‌های مهم زندگی او تاثیر بگذارد.
  • علائم رفتارها و واکنش‌های اجباری به خاطر مصرف مواد و الکل نیستند.
  • نشانه‌ها با اختلا‌ل‌های اضطراب فراگیر و خوردن یکی نیستند.

علل بروز اختلال وسواس فکری عملی

همانند بسیاری از اختلالات سلامت روان، هنوز دقیق مشخص نشده است که علل بروز اختلال وسواس فکری عملی به خاطر چیست، اما تصور بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی به صورت ترکیبی در بروز آن نقش دارند. برخی از مهم‌ترین علل بروز OCD عبارتند از:
  • ژنتیکی
ممکن است یکی از اعضای درجه یک مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی باشد، این احتمال وجود دارد که برخی از ژن‌های OCD به فرد مستعد انتقال یابد.

  • ناهنجاری‌های بیولوژیکی، ساختاری و شناختی
که در حال تحقیق هستند. امکان دارد سیگنال‌هایی که از سطوح نامنظم انتقال سروتونین به مغز که وظیفه ارسال پیام‌ها را دارد، دلیلی برای برای بروز رفتارهای اجباری باشد.

  • محیطی:
 گاهی ممکن است که اختلال وسواس فکری عملی به خاطر بروز یک رخداد استرس‌زا در فرد به وجود آید. مثلا بروز یک بیماری ویروسی که فرد مجبور می‌شود بارها دستان خود را بشوید یا از والدین یاد گرفته شود.

انواع اختلال وسواس فکری عملی

5 نوع رایج OCD معمولا شامل موارد زیر هستند:
نظم و ترتیب دادن به اشیاء؛ این یکی از شایع‌ترین نوع اختلال وسواس فکری عملی است که فرد خود را مجبور می‌کند که حتما همه اشیاء در یک جهت قرار بگیرند. در صورتی که این کار را انجام ندهد از خود ناراحت می‌شود یا تصور کند که عدم انظباط در چینش اشیاء او یا خانواده‌اش را دچار آسیب می‌کند.

  • آلودگی
  • دومین نوع شایع OCD، سوء طن نسبت به آلودگی است که معمولا در دو شکل رخ می‌دهد. اول اینکه فرد تصور کند با ویروس احتمالی که دارد اطرافیان خود را آلوده سازد و دوم فرد در طی روزمره با گفتن برخی کلمات و جملات کثیف و نجس شود.

  • افکار مزاحم
  •  
  • افکاری که ناخواسته به ذهن فرد خطور می‌کنند. این ذهنیت بیشتر با آسیب رساندن به خانواده به طرز وحشتناک بروز می‌یابد، به گونه‌ای که فرد را مجبور می‌کند تا کلمات و جملات تکراری را در ذهن خود مرور کند.

  • نشخوار فکری
  • فرد مداوم با خود درباره مسائل متافیزیکی و مذهبی و فلسفی فکر می‌کند و در این حین که به دنبال پاسخ برای آن سوال‌هاست، از انجام کارهای روزمره خود غافل می‌شود. همچنین افراد ممکن است پس از مدت‌ها نشخوار فکری درباره این مسائل، احساس پوچی کنند.

  • بررسی کردن
  • چک کردن مداوم هر چیزی در محیط اطراف نوعی از OCD است که در آن فرد از بابت آسیب رسیدن به دیگران به خاطر بی‌احتیاطی همیشه نگران است.

اختلال وسواس فکری عملی در کودکان

بسیاری از کودکان ممکن است افکار تکراری برای انجام کاری داشته باشند که آن‌ها را آزار می‌دهد. حتی اگر آن رفتار اجباری غیر منطقی باشد. برای مثال این دست از کودکان ممکن است زمانی که لباس مورد علاقه خود را نپوشند، نگران بدشانسی باشند.
برای برخی از کودکان، افکار و اصرار برای انجام برخی اعمال ادامه می‌یابد، حتی اگر سعی کنند آنها را نادیده بگیرند یا سرکوب کنند. کودکان زمانی ممکن است دچار اختلال وسواس فکری عملی شوند که افکار و رفتارهای ناخواسته‌ای که احساس می‌کنند مجبور به انجام آن‌ها هستند مکرراً رخ می‌دهد، زمان زیادی را صرف می‌کند (بیش از یک ساعت در روز) و در فعالیت‌های آنها اختلال ایجاد می‌کند.

وسواس در سالمندان

از قدیم گفته‌اند پیری است و هزار دردسر. یکی از این هزار دردسر که بسیار شایع است، وسواس فکری و عملی است که به نام اختلال OCD شناخته می‌شود. عبارت OCD که برگرفته از حروف اول کلمات (Obsessive-compulsive disorder) است اشاره به بیماری‌ای دارد که منجربه اختلال غیرارادی وسواس‌گونه داشته و نه تنها در سالمندان، بلکه در سنین مختلف هم رخ می‌دهد و باعث آزار فرد بیمار و اطرافیان وی می‌شود.
وسواس‌های اختلال OCD ناشی از افکار، تصویرها یا حتی احساسات تکراری و ناراحت‌کننده‌ای هستند که به طور مداوم و پیاپی ذهن فرد بیمار را مورد هجوم قرار می‌دهند. این افکار، تصاویر و احساسات در عین حال، باعث می‌شود از سمت بیمار اعمالی به عنوان پاسخ به وسواس‌ها انجام شود که همان رفتارهای وسواس‌گونه است. درحقیقت این اعمال به منظور کاهش اضطراب یا ترسی که توسط وسواس‌ها ایجاد می‌شود، انجام می‌شوند.
افراد سالمند مبتلا به OCD احساس می‌کنند که مجبورند این رفتارهای وسواس‌ گونه  را انجام دهند تا از وقوع خطری تخیلی جلوگیری کنند یا احساس ناراحتی خود را کاهش دهند. اختلال OCD می‌تواند بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد و در موارد شدید، فرد را از انجام وظایف روزمره و فعالیت‌های اجتماعی باز دارد. درمان‌های مختلفی برای این اختلال وجود دارد، از جمله مشاوره روان‌شناختی، مداخله‌های رفتاری، و در مواردی داروها. درمان‌های ترکیبی نیز ممکن است برای موارد مشخصی توصیه شوند. در هر صورت، تشخیص و درمان اختلال وسواس در سالمندان نیز همچون افراد دیگر به مشاوره حرفه‌ای دارد.

عوارض وسواس فکری عملی چیست؟

وسواس فکری عملی تاثیراتی ناخوشایند بر زندگی فرد بیمار می‌گذارد. این تاثیرات گاهی باعث می‌شود که وی از انجام کوچکترین وظایف در زندگی خود باز ماند و روز به روز بیشتر در انزوا و افسردگی غرق شود. برای اینکه بهتر این اختلال روانی را بشناسید لازم است که با عوارض آن آشنا باشید:
1. کاهش کیفیت زندگی: وسواس‌های  مداوم می‌توانند به کاهش کیفیت زندگی فرد منجر شوند. این اختلال می‌تواند باعث تغییر در تعاملات اجتماعی، عملکرد تحصیلی یا شغلی، تفریحات و فعالیت‌های روزمره شخص شود.
2. اضطراب: وسواس‌ها معمولاً اضطراب و نگرانی را افزایش می‌دهند. ترس از وقوع ناخواسته اتفافات ناخوشایند یا ترس از نتایج نامطلوب مرتبط با افکار وسواسی می‌تواند اضطراب را تشدید کند.
3. خورنده زمان و انرژی: تمایل به انجام رفتارهای وسواس‌‌گونه به مرور زمان باعث تلف شدن زمان و کاهش انرژی فرد بیمار می‌شود و وی را از نظر روحی و جسمی خسته می‌کند.
4. اختلال در روابط: تأثیرات اجتماعی این اختلال ممکن است باعث بروز مشکلات در روابط خانوادگی، دوستانه و عاطفی شود. افراد ممکن است به دلیل وسواس‌های زیاد از فعالیت‌های اجتماعی و وقت گذرانی با دوستان دوری کنند.
5. مشکلات شغلی و تحصیلی: وسواس‌ها می‌توانند تمرکز و توجه فرد را از مسائل شغلی یا تحصیلی منحرف کرده و در نتیجه به کاهش عملکرد در این زمینه‌ها منجر شوند.
6. اختلال در خواب: اضطراب ناشی از وسواس‌ها می‌تواند منجربه بدخوابی یا حتی بی‌خوابی شود.
7. احساس ناامنی: وسواس‌ها ممکن است باعث احساس ناامنی و ترس مداوم از وقوع وقایع ناخواسته یا خطرناک شود. این احساس ناامنی در مواردی که اختلال OCD بسیار حاد شود رخ می‌دهد و یکی از بدترین عوارض وسواس فکری است.


آیا افسردگی و وسواس فکری با یکدیگر مرتبط هستند؟

یکی از عوارض وسواس فکری، افزایش اضطراب و درنتیجه دوری از اجتماع است. همین موضوع باعث می‌شود فرد دارای اختلال OCD به انزوا کشیده شود و همه ما می‌دانیم که یکی از نتایج تنهایی، افسردگی است.
 به زبان دقیق‌تر، افسردگی و وسواس فکری  (OCD) می‌توانند با یکدیگر مرتبط باشند به گونه‌ای که این دو اختلال می‌توانند به طور مشترک در برخی افراد وجود داشته تأثیر یکدیگر را تقویت کنند. البته مهم است توجه داشته باشید که افسردگی و وسواس به طور مستقل نیز ممکن است بروز کنند و افرادی که از OCD رنج می‌برند، لزوما به افسردگی مبتلا نیستند، اما مستعد افسرده شدن هستند.
به طور کلی، ارتباط بین افسردگی و وسواس به دو صورت زیر رخ می‌دهد:
1. ترکیب همزمان: برخی افراد ممکن است هم‌زمان با وسواس فکری به افسردگی نیز دچار شوند. این وضعیت به عنوان اختلال ترکیبی نیز شناخته می‌شود. در این حالت، افراد هم‌زمان با وسواس‌ها و افکار ناخواسته‌ای که  آنها آزار می‌بینند، نشانه‌های افسردگی نیز از جملهداشتن  افکار منفی، کاهش انرژی و احساس بی‌ارادگی را تجربه می‌کنند.
2. ارتباط تأثیرگذار: حتی اگر افسردگی و وسواس به صورت همزمان نباشند، ممکن است یکی از آنها تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر دیگری داشته باشد. به عنوان مثال، افسردگی می‌تواند وسواس‌های فرد بیمار را تشدید کرده و وسواس نیز می‌تواند افسردگی را تشدید کند.
باتوجه به اینکه حالات بسیار پیچیده و زیادی وجود دارد که در آن افسردگی روی اختلال OCD تاثیر می‌گذارد و بالعکس، درنتیجه نمی‌توان به طور قطعی نظر داد که آیا هر فرد مبتلا به اختلال OCD افسرده است یا نه. با این حال داده‌ها نشان می‌دهد که این اختلال روانی می‌تواند در موارد حاد خود باعث شود که فرد مبتلا به انزوا کشیده شده و مستعد افسردگی شود. ممکن است شخصی که دچار اختلال OCD است در کنار مشاوره و دیگر روش‌های درمانی بر افسردگی خود غلبه کرده و این مشکل را نداشته باشد.

سوالات متداول

  • آیا افراد دارای اختلال وسواس فکری عملی کنترل خود را از دست میدهند؟
خیر، افراد دارای اختلال وسواس فکری عملی (OCD) با توجه به اینکه مدام از اینکه می‌ترسند کنترل اوضاع از دست‌شان در برود، بیشتر رفتارهای چک کردن را از خود نشان می‌دهند.
  • آیا اختلال وسواس فکری عملی در کودکان هم وجود دارد؟
بله؛ برخی از کودکان با مجموعه‌ای از افکار تکراری مواجه هستند که اگر موفق به انجام آن رفتارها نشوند ممکن است استرس بگیرند. مثلا اینکه اگر لباس مورد علاقه خود را نپوشند، بد اقبال خواهند شد.
  • آیا اختلال وسواس فکری عملی درمان دارد؟
بله؛ استفاده از شیوه‌های روان‌درمانگری می‌تواند به کنترل OCD کمک کند.
  • داروهای درمان اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
هر چند که بیشتر روانپزشکان روش‌های غیر دارویی را برای درمان OCD پیشنهاد می‌کنند، اما در صورت نیاز استفاده از داروهای دارای سروتونین وضدافسردگی در کنار روان‌درمانی می‌تواند موثر واقع شود.

 

سخن پایانی

اختلال وسواس فکری عملی (OCD) نوعی از عدم سلامت روان است که فرد را مجبور می‌کند برای کاهش استرس و اضطراب خود دست به انجام کارهای تکراری بزند. این رفتارها مکرر صورت می‌گیرد و روی زندگی اجتماعی و فردی او تاثیر می‌گذارند و مانع از مسئولیت‌پذیری فرد می‌شوند؛ زیرا او ساعت‌ها زمان را به انجام کارهای تکراری مثل چک کردن، شستشو یا نشخوار فکری می‌گذراند. این اختلال به کمک تراپیست و سه روشی که در طی مقاله بیان کردیم، قابل درمان و پیشگیری است.


ترجمه و گردآوری : تیم رادیوبینا
منابع:

www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd
my.clevelandclinic.org/health/diseases/9490-ocd-obsessive-compulsive-disorder
www.treatmyocd.com/blog/can-ocd-be-treated-without-medication
www.healthdirect.gov.au/obsessive-compulsive-disorder-ocd
www.stlukeshealth.org/resources/5-common-types-ocd
www.cdc.gov/childrensmentalhealth/ocd.html
www.amenclinics.com/blog/15-often-overlooked-symptoms-of-ocd
 

نظرات

دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند
امتیاز شما :

مقالات دیگر

آخرین مطالب

هشت راز برای مکالمه سازنده و صمیمانه با دیگران
1403-8-25
هشت راز برای مکالمه سازنده و صمیمانه با دیگران
تکنیک برای اینکه از ۹۰ درصد مردم جلوتر باشی
1403-8-18
تکنیک برای اینکه از ۹۰ درصد مردم جلوتر باشی
اگه حرف دلت رو نزنی مغزت کوچیک میشه
1403-8-11
اگه حرف دلت رو نزنی مغزت کوچیک میشه
نشانه های دقیق ADHD
1403-8-4
نشانه های دقیق ADHD
دلایل گرایش به مصرف ماریجوانا
1403-7-27
دلایل گرایش به مصرف ماریجوانا
ElGrandeToto - 7elmet Ado 6(MP3_320K)