پیر شدن مغز | جلوگیری از پیر مغزی با راهکارهای علمی
1402-2-3
5388 نفر
5388 نفر
زمان مطالعه: 19 دقیقه
دسته بندی: فهرست مطالب
پیر شدن مغز؛ فرآیندی که شاید همه ما با مواجه شویم!
این حقیقت بر کسی پوشیده نیست که با افزایش سن، بدن ما و همه قوای آن تغییر مییابد. مغز نیز از این قاعده طبیعی جدا نیست و سلول‌های آن هم با روند پیری مواجه می‌شوند و دائما در حال تغییر هستند. پیر شدن مغز نوعی سیر طبیعی است که برای همه به یک شکل بروز نمی‌یابد، اما عموما عملکرد حافظه، سرعت یادگیری و آگاهی از محیط اطراف با افزایش سن کمتر می‌شود.
جالب است بدانید برای برخی روند پیری مغز به شکل دیگری مثل افزایش صحبت کردن و گاهی استدلال انتزاعی قدرت مییابد. معمولا افراد مسن با انجام همزمان چند کار باهم مشکل دارند و شاید برای برخی هم حتی یافتن جملات و کلمات دشوار باشد. به هر حال این روند در هر فردی به شکل متفاوتی خود را نشان میدهد. اما واقعا دلیل این رخداد چیست و با پیری چه اتفاقی برای مغز می‌افتد. در ادامه بیشتر درباره پیر شدن مغز صحبت می‌کنیم.
شش ماده خوراكى خطرناك براى مغز و آلزايمر
در پادکست نوروسایکولوژی زیر در مورد "راهکار های جوان ماندن مغز" صحبت کرده ایم
پیر شدن طبیعی مغز چیست؟
حقیقت این است که با بالا رفتن سن، سیستم بدن از جمله مغز روند کاهشی را در پیش می‌گیرد. ذهن با بالا رفتن با لغزش‌هایی همراه است، شاید اکثر مردم این لغزش را در سن 20 سالگی خود نیز تجربه کنند، اما زیاد به آن اهمیت نمی‌دهند و از خاطر می‌برند.
اغلب اوقات افراد مسن به خاطر اختلال حافظه و آلزایمر مضطرب می‌شوند و آن را با پیری مغز یکسان می‌دانند. اما حقیقت این است که اصلا اختلال حافظه و آلزایمر روند طبیعی در مغز نیست و باید به دنبال راهکاری برای جوان ماندن مغز باشید.
در پادکست نوروسایکولوژی زیر در مورد "راهکار های جوان ماندن مغز" صحبت کرده ایم
درک نحوه تغییر مغز با گذشت زمان
حالا با مطالعه پاراگراف قبلی بر اساس علم نوروسایکولوژی شاید از خود بپرسید که چگونه تشخیص دهیم با پیر مغزی مواجه شده‌ایم و این روند چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟! باز هم اشاره می‌کنیم که با افزایش سن، تغییراتی در همه بخش‌های بدن از جمله مغز رخ میدهد. درک تحوه تغییر مغز با گذشت زمان معمولا با نشانه‌های زیر نشان داده می‌شود:
- نواحی خاصی از مغز، به ویژه مناطقی که برای یادگیری و سایر عملکردهای پیچیده شناختی مهم هستند، کوچک می‌شوند.
- ارتباط بین نورون‌ها (سلول‌های عصبی) ممکن است در مناطق خاصی از مغز به خوبی کار نکند.
- جریان و پروسه خون‌رسانی به مغز ممکن است کاهش یابد.
- هنگامی که بدن به آسیب یا بیماری پاسخ میدهد، التهاب می‌تواند افزایش یابد.
این تغییرات در مغز می‌تواند عملکرد ذهنی را حتی در افراد مسن سالم تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال، برخی از افرادی که در سنین میانسالی هستند ممکن است در آزمون‌های پیچیده مرتبط به حافظه نتوانند عملکردی همانند افراد جوانتر داشته باشند.
با این حال، با توجه به زمان کافی برای یادگیری یک کار جدید، آنها معمولا به خوبی از پس آن کار بر می‌آیند. با افزایش سن، طبیعی است که به زمان اضافی نیاز دارید. شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که مغز توانایی تغییر و سازگاری را حفظ می‌کند و به افراد اجازه میدهد با افزایش سن سازگار شوند.
در پادکست نوروسایکولوژی زیر در مورد "مغز دشمن لاغزیست؟؟" صحبت کرده ایم
تغییرات رایج حافظه مرتبط با پیری طبیعی شامل موارد زیر هستند:
- مشکل در یادگیری هر چیز جدید: اطلاعات جدید ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا به حافظه سپرده شود.
- انجام همزمان چند کار: مغز پیری با اختلال پردازش مواجه است و همین موضوع می‌تواند هماهنگی چند کار را دشوار کند.
- حافظه اسامی و اعداد: این حافظه کاری است که به یادآوری اسامی و اعداد کمک می‌کند و این بخش نیز با پیری کند می‌شود.
- به خاطر سپردن قرارهای ملاقات: بدون نکاتی برای به خاطر سپردن اطلاعات، مغز می‌تواند قرار ملاقات را در «ذخیره» قرار دهد و به آن نرسد، مگر اینکه چیزی حافظه فرد را مختل کند.
برخی از افراد مغزهای پیرتری دارند
جالب است بدانید که برخی از افراد دارای مغزهای پیرتری هستند. طبق تحقیقاتی که محققان کنسرسیوم Lifebrain در ماه مه سال 2019 در سراسر اروپا انجام دادند متوجه شدند برخی مغزهای پیرتری دارند. عموما این افراد در زمان تولد کم وزن و ژن‌های مغزی کمتری به نسبت سایرین برخوردار بودند.
با توجه به این تحقیقات هر دو عامل در سنین پایین وجود دارند و نشان می دهد که "سن مغز" شما بیشتر با تأثیرات اولیه زندگی مرتبط است تا رویدادهایی که در طول زندگی رخ میدهد. دانشمندان مغز و محققان پیری علاقه‌مند به اندازه‌گیری سلامت مغز از طریق مشاهده هستند.
محبوب‌ترین روش اندازه‌گیری روشی است که به آن «سن مغز» می‌گویند. این اندازه‌گیری، "سن مغز"، پتانسیل زیادی برای شناسایی و نظارت بر افرادی دارد که در آینده در معرض خطر زوال عقل یا مشکلات شناختی (مانند حافظه) هستند.
این روش سن مغز را در اسکن اندازه‌گیری کرده و آن را با سن واقعی یک فرد مقایسه می‌کند تا تشخیص دهد که آیا مغز سریعتر یا کندتر از حد انتظار رشد می‌کند. افراد می‌توانند مغزهایی داشته باشند که جوانتر یا مسن‌تر از آنچه واقعا هستند، به نظر برسند. از دلایل آشفتگی ذهن خبر دارید؟
اغلب، محققان باور دارند که افراد با مغزهای مسن‌تر سرعت پیری مغز را سرعت می‌بخشند، به این معنی که مغز آنها سریعتر از حد انتظار پیر می‌شود. معمولا مغز افراد مسن کوچک است، با بطن‌های بزرگ و قشر نازک.
با این حال، از آنجایی که سن مغز بر اساس یک اسکن است که در یک زمان معین انجام می‌شود، مشخص نیست که آیا واقعاً پیر شدن مغز را اندازه‌گیری می‌کند یا منعکس‌کننده تفاوت‌هایی است که در طول زندگی یک فرد در مغز وجود داشته است.
این مطالعه نشان داد که نمرات سن مغز در واقع میزان پیری مغز شرکت‌کنندگان را با استفاده از اسکن پیش‌بینی نمی‌کند. در عوض، شرایط اساسی زندگی را که قبل از تولد شما وجود داشت را انعکاس میدهد.
چطور 100 سال عمر کنیم؟
تاثیرات زندگی بر سن مغز
جالب است بدانید که تاثیرات زندگی بر سن مغز نیز غیر قابل چشم‌پوشی است. افرادی که سبک زندگی پرخطر مثل استعمال سیگار، الکل و مواد مخدر را انتخاب می‌کنند و فعالیت بدنی ندارند، معمولا پیر شدن مغز آنها زودتر اتفاق می‌افتد و حتی سن مغز این دست از افراد بیشتر است.
در مقابل افرادی که زندگی و سبک سالم‌تری را در پیش می‌گیرند و رژیم غذایی مناسب مثل سبزیجات، میوه‌جات و انواع ماهی به همراه آجیل و غلات دارند و علاوه بر آن فعالیت بدنی منظم یعنی حداقل 150 دقیقه در هفته با شدت متوسط را انتخاب می‌کنند، پیر مغزی در آنها دیرتر رخ میدهد؛ به صورت کلی غذا های حاوی سلینیوم به سلامت مغز بیشتر کمک می کنند.
این‌ها افرادی هستند که معمولا سراغ الکل نمی‌روند، سیگار نمی‌کشند و در کنار همه این‌ها فعالیت‌های شناختی مثل مطالعه، نوشتن و بازی‌های چالش‌برانگیز را نیز انجام می‌دهند. از سبک زندگی که بگذریم به سیر طبیعی سن و عمر مغز می‌رسیم، یعنی با افزایش سن میزان حجم آن به‌ویژه در بخش پیشانی کاهش مییابد.
همانطور که عروق ما با به تدریج پیر می‌شوند و فشار خون افزایش مییابد، احتمال وقوع سکته مغزی و تروما نیز وجود دارد. ژنتیک، سبک زندگی، هورمون‌های و تجربه همگی در مغز پیری تاثیر دارند.
تغییر مغز با گذشت زمان
روند طبیعی پیر شدن مغز با گذشت زمان با یکسری تغییرات شناختی همراه است. در این دوران معمولا یادآوری شماره تلفن و اسم‌های طولانی دشوار باشد. همه این تغییرات که با گذر سن به ایجاد می‌شود، نشان از تغییر در ساختار و ماهیت مغز دارد.
جالب است بدانید که مغز ما در سن 40 سالگی با یک مقدار تغییر همراه خواهد بود، اما ویژگی مقیاس‌پذیری دارد. روند کم شدن حجم مغز در سن 60 سالگی و بالاتر بیشتر و با سرعت بیشتری رخ میدهد.
نکته مهم دیگر این است که کم‌حجم شدن مغز در همه نواحی آن یکسان نیست، معمولا قشر مغز در قسمت پیشانی، هیوکامپ و مخچه با بیشترین کاهش حجمی روبه‌رو هستند که با بالا رفتن سن نیز سریعتر از سایر بخش‌ها روند پیری را طی می‌کنند. پیشنهاد میشه که حتما از مقاله انعطاف پذیری عصبی یا نوروپلاستیستی را مطالعه بفرمایید.
اثر تغذیه بر سیر پیری
یکی دیگر از حقایقی که درباره روند پیر شدن مغز وجود دارد و نمی‌توان از تاثیر آن به راحتی رد شد، نوع تغذیه و رژیم غذایی است. تغذیه عموماً بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد و سوء تغذیه با تسریع پیری مرتبط است. در واقع، مشخص شده است که حفظ یک رژیم غذایی سالم یکی از تأثیرگذارترین عوامل در پیری سالم است.
عادات غذایی سالم و تغذیه مناسب نه تنها شامل فرآیند خوردن غذا، بلکه شامل جذب، هضم، بیوسنتز، کاتابولیسم و دفع غذا نیز می‌شود. افراد مسن مشکلات بیشتری در هضم و جذب دارند، کمبود مواد مغذی به دلیل بهداشت نامناسب دهان، ناتوانی در جویدن، خشکی دهان و کاهش اشتها، خطر سوء تغذیه را افزایش میدهد.
دریافت ناکافی مواد مغذی می‌تواند منجر به بیماری‌های مرتبط با کمبود شود که برخی از آنها شامل کم‌خونی، ضعف و کوری است. بیماری های مزمن مرتبط با افزایش سن عبارتند از پوکی استخوان، بیماری های قلبی عروقی و دیابت. همه این‌ها غیرمستقیم روی روند پیر شدن مغز تاثیر می‌گذارند.
سلامت ضعیف دهان و دندان یا از دست دادن دندان در افراد مسن با کاهش عادات غذایی سالم برای غذاهای غنی از مواد مغذی (مانند سبزیجات، میوه‌ها) و افزایش کربوهیدرات ها مرتبط است. مصرف بیش از حد کربوهیدرات می‌تواند خطر ابتلا به دیابت و سایر بیماری‌های مرتبط را افزایش دهد.
با افزایش سن، اطمینان از تغذیه سالم و داشتن یک رژیم غذایی کامل بیشتر اهمیت مییابد. ایجاد عادات غذایی سالم راهی عالی برای اطمینان از اینکه بهترین ظاهر و احساس خود را دارید. چقدر از رژیم مغز خود خبر دارید؟ پادکست زیر رو گوش بدید!!!!
مسیر مغز جنگجو
چرا مغز افراد سریعتر از حد معمول پیر می شود؟
سه عنصر مهم که روی روند پیر مغزی تاثیر می‌گذارند، تغذیه سالم، خواب و فعالیت بدنی منظم هستند. اگر یکی از این عناصر سه‌گانه به خوبی تامین نشوند، بقیه گزینه‌ها نیز تاثیر خود را از دست می‌دهند و رویه پیر شدن مغز سرعت مییابد.
اگر از این مورد بگذریم طبق گزارشی که در سایت hindustantimes مطرح شده، در سال 1904 که محققان آمریکایی روی جسدهای مختلفی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که تقریبا یک‌سوم جمعیت دارای یک نوع ژن رایج به نام Cell Systems هستند.
این ژن روند پیر مغزی را در افراد مسن تا 12 سال سرعت می‌بخشد و روی افراد 65 سال و بالاتر بیشترین تاثیر را دارند. مغز افرادی که سریعتر از حد معمول پیر می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل و اختلال حافظه یعنی آلزایمر مواجه هستند و باید برای جوان ماندن مغز خود فکری کنند.
تفاوت بین پیری طبیعی و اختلالات شناختی
پیر مغزی طبیعی عموما برای بیشتر افراد به شکل یکسانی بروز مییابد، اما باید بین آن و اختلالات شناختی تفاوت قائل شد. با افزایش سن بدن و ذهن ما تغییر مییابد و سیر طبیعی پیر شدن مغز معمولا با تغییرات فیزیکی مثل:
- کاهش و از دست دادن حجم مغز در نواحی منحصر به یادگیری و حافظه
- کاهش یافتن اتصالات بین سلول‌های مغزی
- افزایش میزان التهاب در مغز و کاهش گردش خون در آن
حالا با توجه به این موارد وقوع تغییراتی مثل:
- کندی سرعت تفکر
- کاهش قدرت تمرکز و توجه
- ذخیره اطلاعات در انجام چند کار همزمان
- به خاطر سپردن شماره‌ها و اسامی افراد انتظار می‌رود.
اما زمانی پای اختلالات شناختی و حافظه به میان می‌آید که همه این اتفاقات چندین برابر از حالت معمول و فراتر از حد انتظار سن فرد باشد. این یک اصطلاح گسترده است که برای توصیف کاهش قدرت تفکر و کم شدن حافظه فرد به صورت حاد به کار می‌رود.
البته می‌توان گفت که اختلالات شناختی ارتباطی با پیر شدن مغز ندارند. در حقیقت زوال عقل به صورت جهشی که در زندگی روزمره مشکل ایجاد کند، اصلا طبیعی نیست و باید مورد بررسی قرار گیرد.
این عادات زندگی شما رو تغییر میده!!
علائم پیری زودرس مغز
همه ما روزی پیر خواهیم شد و راه فراری وجود ندارد، اما پیری زودرس مغز معمولا سریعتر و زودتر از آنچه تصور می‌کنیم، اتفاق می‌افتد. معمولا علت اصلی پیر شدن مغز زودرس، عوامل محیطی و سبک زندگی هستند. عموما افراد علائم پیری زودرس ظاهری با چین و چروک، خشکی و نمایان شدن لکه‌های پوستی ظاهر می‌شوند. اما علائم پیری زودرس مغز معمولا با نشانه‌های زیر همراه هستند:
- از دست دادن یا کاهش حافظه کوتاه‌مدت
- از دست دادن یا کاهش حافظه بلندمدت
- مشکل در یافتن کلمات و جملات
- تغییر در خلق‌وخوی فرد
- مشکلات رانندگی
- کم شدن حس بویایی
- کاهش شنوایی
البته هر کدام از موارد بالا که موجب بهم ریختن نظم و اختلال در زندگی روزمره شوند، نباید به عنوان یک سیر طبیعی در نظر گرفته شود. هیچ فردی نباید پیری زودرس مغز را که مانع از عملکرد درست او شود را نادیده بگیرد و باید برای درمان اقدام کند.
عوامل بروز پیری زودرس مغز
اگر تا اینجای مطلب را به خوبی مطالعه و با ما همراهی کرده باشید، حتما متوجه شده‌اید که برخی عوامل روند پیر شدن مغز را سرعت می‌دهند. عواملی مثل چاقی و مصرف الکل و داشتن رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی.
با توجه به آنچه که در وب‌سایت medicalnewstoday مطرح شده، افرادی که مداوم از نوشیدنی‌های الکلی و قندی مثل نوشابه استفاده می‌کنند با سلامت ضعیف مغز مواجه هستند. اما در مقابل افرادی که عادت به انجام فعالیت بدنی منظم دارند و به دنبال محرک‌های فکری می‌روند، خوب می‌خوابند و استرس خود را مدیریت می‌کنند بهتر کمک به جوان ماندن مغز خود می کنند و در نتیجه پیری را دیرتر تجربه می‌کنند.
عوامل کلی زودرس پیر شدن مغز شامل موارد زیر هستند:
- مصرف الکل
- بیماری‌های قلبی و عروقی
- مصرف دخانیات
- عدم خواب کافی
- مصرف غذاهای آماده و چرب
- عدم آرامش و ریلکس کردن
پیشنهاد میشه که مقاله استراحت عمیق بدون خواب رو مطالعه بفرمایید.
سوالات متداول
آیا مغز پیری یک سیر طبیعی در بدن است؟
با افزایش سن همه ما پیر میشویم و حجم مغز ما به مرور کاهش مییابد؛ بنابراین تغییرات عادی مثل فراموش کردن جزئی کلمات و اسامی طولانی با پیر مغزی رخ میدهد.
تفاوت بین پیر شدن مغز طبیعی با اختلالات شناختی چیست؟
سیر طبیعی مغز پیری با بروز اختلال در یادگیری چیزهای جدید و عدم انجام همزمان چندین کار باهم ظاهر می‌شود. اما زمانی که این روند با اشکال در عملکر حافظه که مانع از انجام کارهای روزمره می‌شود را نباید طبیعی تلقی کرد و آن را اختلال شناختی که نیاز به مراجعه به پزشک دارد، دانست.
سخن پایانی
پیر شدن مغز همانند سایر اعضای بدن یک سیر طبیعی است که در انسان با افزایش سن رخ میدهد. همانگونه که عروق ما پیر می‌شوند، یا اینکه سلول‌های پوستی در سنین میانسالی کمتر خود را بازیابی می‌کنند، مغز نیز با افزایش سن کم‌حجم‌تر می‌شود. مغز پیری باعث می‌شود تا یادگیری هر چیز جدیدی کندتر شده و انجام همزمان چند کار سخت‌تر شود.
در اینجا متوجه شدیم که این روند با اختلالات حافظه و بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر تفاوت دارد. با سبک زندگی سالم و عدم مصرف الکل و سیگار، روی آوردن به محرک‌های ذهنی مثل خواندن کتاب و ورزش منظم می‌توان مانع از پیری زودرس مغز شد.
مطاله بیشتر مقالات نوروسایکولوژی
ترجمه رادیوبینا
منابع:
https://www.medicalnewstoday.com
https://www.nia.nih.gov
https://www.publichealth.columbia.edu
https://salamateaval.com/brain-aging
https://www.hindustantimes.com
https://www.technologynetworks.com
https://behavioralnutrition.org/aging-and-nutrition
https://my.clevelandclinic.org
https://www.thehealthy.com
خانه
دوره
پادکست
کتاب
انجمن
نظرات
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند